DALSZY CIĄG SZLAKU
Na 6 km za Pińczowem, obok widocznej stąd drogi wiodącej do Buska, rozłożyły się zabudowania wsi Pasturka ukryte w gąszczu drzew i leżące u podnóża wzgórz fałdu wójczańsko-pińczowskiego.Płyniemy dalej licznymi ale łagodnymi zakolami rzeki, nad którą rozciągają się mokradła i łąki z bujną roślinnością. Za zakrętem po lewej stronie wynurza się duża wieś o zabudowie ulicówki. To Kowala. Na przeciwległym, prawym brzegu w odległości 600 m od rzeki widać zabudowania wsi Zakrzów, która w XV w. należała do rodziny Ku-rozwęckich, posiadała folwark i karczmę i płaciła dziesięciny kolegiacie wiślickiej.Dno rzeki stanowią liczne kamienie i głazy. Woda przezroczysta. Wpływamy znów w malownicze zarośla. Na brzegu rosną strzeliste olchy, rozłożyste wierzby i liczne osiki.Uwaga! Nad rzeką nisko rozciągnięty drut promu. W korycie kamienie!Wkrótce mijamy bród, przez który wiedzie droga z Kowali do Zakrzowa i spływamy łagodnym nurtem szeroko rozlanej Nidy. Po 3 km spływie zbliżamy się do dużej wsi leżącej na lewym brzegu rzeki. To Krzyżanowice. Jest to stara wieś, o której wspominają kroniki już w XII w. z racji założenia tu w 1125 r. drewnianego kościoła parafialnego. Władysław Jagiełło nadał Krzyżanowicom prawo magdeburskie podnosząc je do roli miasta. Rywalizowały one wówczas z Buskiem.W 1782 r. proboszcz krzyżanowicki Hugo Kołłątaj przebudował kościół w stylu klasycystycznym. Jest to jeden z niewielu kieleckich zabytków klasycyzmu. W ścianach zewnętrznych kościoła znajdują się nagrobki pochodzące z poprzedniego kościoła zabudowanego za panowania Bolesława Wstydliwego.Wewnątrz kościoła 3 obrazy znanego malarza z XVIII w., Franciszka Smugiewicza. W wielkim ołtarzu obraz przedstawiający Adama. Nawę przykrywa płaski sufit z fasetą. Obok kościoła znajduje się plebania, mieszcząca się w dawnym budynku klasztornym, wzniesionym w stylu renesansowym. Tutaj pracował gość Hugona Kołłątaja — Dmochowski nad przekładem „Iliady” Homera.W końcu XVIII w. dobra krzyżanowickie stosowały nowoczesne metody uprawy i hodowli pod kierunkiem Kołłątaja. Prowadzony był handel drzewem i zbożem, które małymi galarami i szkutami spławiano do Gdańska. W Krzyżanowicach istniała wytwórnia dużych szkutów żaglowych i płaskich łodzi spławnych, zwanych łyżwami.Po odebraniu praw miejskich następuje szybki zmierzch gospodarczy Krzyżanowic, pogłębiony w czasach rozbiorów.Na przeciwległym brzegu Nidy rozciągnięte są liczne stawy rybne, rozdzielone groblami, za którymi na wzgórzu rozciąga się las. Tuż obok bieleją zabudowania wsi Młodzawy. Nad malowniczo, w wąwozach położoną wsią góruje potężna bryła kościoła, zbudowanego za panowania Augusta II Mocnego w 1720 r. Tutaj znajduje się grobowiec namiestnika Królestwa Polskiego, właściciela ordynacji chroberskiej — Aleksandra Wielopolskiego.Kościół w Młodzawach jest niewątpliwie jednym z najlepszych zabytków baroku w Polsce. Jest on również jednym z niewielu zabytków, które całe swoje wyposażenie i architekturę zachowały nie zmienione od czasów powstania.Jest to wielka, kamienna budowla o trzech nawach i nawie poprzecznej. Do 1880 r. nad skrzyżowaniem naw istniała kopuła. Fasada podzielona jest kamiennymi kolumnami i gzymsami. Wieńczy ją trójkątny fronton z tarczą herbową. Na frontonie ustawiono posągi, odcinające się ciemnymi sylwetkami na tle nieba. Architekt kościoła nie jest znany. Wymienia się często nazwisko Kaspra Bażanki. Niewątpliwie przy budowie pracowali Włosi, ponieważ zarówno fasada, jak i wnętrze noszą wyraźne cechy włoskiego baroku.Nawa główna i prezbiterium sklepione kolebkowo na gurtach. Nawy boczne, tworzące jakby kaplice, sklepione eliptycznymi kopułkami, są otwarte arkadami na nawę główną. Filary arkad wsparte pilastrami o pięknych, rzeźbionych w kamieniu głowicach korynckich.Wyposażenie wnętrza, ołtarze, ławki, konfesjonały, rzeźby pochodzące z 2 poł. XVIII w. tworzą doskonałą całość. W głównym ołtarzu znajduje się obraz M. Boskiej w pięknej ramie wczesnobarokowej. Obraz jest prawdopodobnie dziełem włoskim wysokiej klasy, z przełomu XVI i XVII w.W transepcie epitafium margrabiego Wielopolskiego. Warto również zwiedzić krypty kościoła.Obszerne łąki rozciągnięte od Krzyżanowic i Za-gościa aż po Chroberz, były terenem obozowisk tatarskich, które po bitwie pod Chmielnikiem w 1241 r. ciągnęły na Kraków.Spływamy w dół rzeki w kierunku widniejących z prawej potężnych lasów, na których tle rozłożyły się czerwieniejące zabudowania Chrob-rza. Rzeka ma tu wysokie, często urwiste brzegi. Na 3 km od Krzyżanowic wieś Wojsławice, w której znajduje się spółdzielnia produkcyjna. Zbliżamy się do Chrobrza płynąc korytem rzecznym otoczonym wysokimi, urwistymi brzegami i pięknymi łąkami.Wodujemy za wysokim drewnianym mostem, łączącym Chroberz z Bogucicami. W rejonie mostu liczne mielizny i ławice piasku. Trzymać się głównego nurtu.Po obu stronach rzeki malownicze łąki nadające się do rozłożenia biwaku. Na północ od Nidy widać kominy i czerwone zabudowania kombinatu gipsowego „Gacki”.Ruszamy na zwiedzenie historycznego Chrobrza.Nazwa osady wywodzi się od przydomka Bolesława Chrobrego, który zbudował tu w 1020 r. zamek. Stał on w pobliżu kościoła na skraju tarasu lessowego nad Nidą. Tutaj w końcu XIII w. Przemysław II udzielił schronienia królewiczowi węgierskiemu Andrzejowi. Jednak specjalni wysłannicy króla Węgier Władysława IV pochwycili go i, jak podaje legenda, utopili w Nidzie.W 1370 r. w zamku chroberskim przebywał Kazimierz Wielki, wracając chory z niefortunnego polowania w lasach przedborskich. W późniejszym okresie dobra chroberskie przeszły w ręce Tęczyń-skich a potem Tarnowskich, za których w 1550 r. wybudowano pałac. W XIX wieku dziedzicem Chrobrza został margrabia Wielopolski, namiestnik Królestwa Polskiego, który rozkazał zburzyć rozpadający się zamek i pałac Tarnowskich. Do dziś jednak wzgórze leżące nad Nidą w pobliżu kościoła zwie się zamczyskiem.Na wzgórzu widać ślady okopów z okresu I wojny światowej.Obecnie istniejący pałac, znajdujący się w parku nad Nidą, został wzniesiony przez Aleksandra Wielopolskiego w 1859 r. według planów arch. inż. H. Marconiego. Mieści się tu szkoła rolnicza. Pałac warto zwiedzić. Jest to budowla późnoklasycy-styczna, jednopiętrowa, z częściowo zachowanymi zabytkowymi wnętrzami. W sali balowej klasycy-styczne podziały ścian pilastrami i strop kasetonowy. Kaplica na planie koła. Na parterze kilka kominków.Parafia w Chrobrzu powstała w okresie panowania Bolesława Chrobrego i jej siedzi-bą był drewniany kościółek, który przetrwał do XVI w.Obecny kościół wzniesiono w 1550 r. z fundacji Tarnowskich. Jest to budowla gotycka, posiadająca szczegóły architektoniczne renesansowe. W nawie sklepienie kolebkowe, w prezbiterium krzyżowe z żebrami i zwornikami zdobionymi rzeźbiarsko. Tęcza ostrołukowa ujęta w rozety renesansowe. Nawa otwarta dwiema arkadami do barokowej kaplicy Jana Kantego. Portale w kruchcie i do zakrystii renesansowe. Ołtarz główny o charakterze późnorenesansowym z barokowym krucyfiksem. Ołtarze boczne późnobarokowe z 1 pol. XVIII w.Najcenniejszymi zabytkami są dwa nagrobki renesansowe Zbigniewa Ziółkowskiego zm. 1553 i Stanisława Tarnowskiego zm. 1568; oba wykonane przez doskonałego rzeźbiarza renesansu, Polaka, Michałowicza z Urzędowa. Oba nagrobki są uważane przez fachowców za jedne z najlepszych rzeźb renesansowych w Polsce.W XIX wieku Chroberz posiadał bogatą bibliotekę ze zbiorami „białych kruków”.W okresie powstania styczniowego 1863 r. w Chrobrzu stacjonowały oddziały Langiewicza, które zaatakował płk. Czengiery, idący od Pińczowa. Wycofujące się oddziały polskie osłaniali żuawi walecznego Francuza Rochebruna. W trakcie walk Polacy spalili most na Nidzie.W czasie II wojny światowej lasy chroberskie były ochroną dla licznych oddziałów partyzanckich, walczących z okupantem.Obecnie w Chrobrzu mieści się technikum rolnicze, siedmioklasowa szkoła podstawowa, posterunek MO, biblioteka, oraz sklep GS., gdzie można uzupełnić zaopatrzenie.Po zwiedzeniu Chrobrza wodujemy kajaki i powoli spływamy w dół rzeki. Trasa spływu wiedzie wśród wysokich brzegów, porośniętych trzcinami.Na 3 km poniżej Chrobrza kamienie z lewej strony koryta. Na prawym brzegu wieś Rudawa. Na wysokim wzgórzu z prawej, widać potężny, czerwony budynek spichlerza, pozostałego po istniejącym dawniej folwarku. Nida skręca w lewo.Na lewym brzegu Nidy, w odległości 1,5 km od brzegu widać zabudowania wsi Zagość. W okresie piastowskim była to wieś królewska, w której istniał zapewne książęcy dwór. W 1153 r. ks. sandomierski Henryk ofiarował miejscowe dobra szpitalowi Sw. Jana w Jerozolimie.W późniejszym okresie powstał w Zagościu kościół i klasztor, do którego sprowadzono z Ziemi Świętej zakon szpitalników (templariuszy), którymi opiekował się książę Leszek Biały. W XIV w. fundacja ta upada.W 1606 r. dobra zagojskie otrzymali kanonicy wiśliccy.Wieś zostaje spustoszona i zniszczona w okresie „potopu szwedzkiego”, kiedy wtargnęły tu wojska Rakoczego.W 1748 r. dobra przeszły w ręce Feliksa Łubieńskiego, który mieszkał w murowanym dworze nad Nidą. Po pierwszym rozbiorze Polski Zagość i pobliskie dobra dostały się w ręce sekretarza wielkiego litewskiego — Ogińskiego, za którego przejdą bujny rozwój.Kościół w swych najstarszych częściach gotycki nie przedstawia na ogół większej wartości. Fundowany przez księcia Henryka Sandomierskiego w 1147 r. został powiększony przez Kazimierza Wielkiego w 1333 r. i rozbudowany w 1900. Najciekawszą częścią jest prezbiterium, sklepione krzyżowo. Zagość jest bazą wypadową do odbycia niezwykle uroczych i ciekawych wycieczek do Skotnik i Woli Zagojskiej , gdzie znajdują się rezerwaty s k a l n o-r o ś 1 i n n e. Zobaczyć tam można odkryte pokłady gipsu, zjawiska krasowe, występujące w postaci wertebów , pieczary i olbrzymie kryształy gipsu. W rezerwacie roślinnym zobaczyć możemy liczną roślinność stepową, pochodzącą z okresów suchego klimatu lądowego. Występuje tu piękny miłek wiosenny, ostnica i jej odmiany, czosnek skalny, zagorzałek żółty i wiele innych. (Patrz rozdział „Flora i fauna”).Po zwiedzeniu Zagościa i rezerwatów skalno–roślinnych, wodujemy kajaki i powoli spływamy w dół z biegiem rzeki. Po prawej stronie widać zabudowania’ wsi Nieprowice a po niespełna 4 km spływie, na prawym brzegu rzeki — Niegosławice.Właśnie tutaj dn. 7.III.1839 r. urodził się Adolf Dygasiński, jako syn oficjalisty dworskiego. Był on piewcą Ponidzia, które kochał wraz z jego przepięknym krajobrazem, ludźmi i zabytkami.Po opuszczeniu Niegosławic, płyniemy w dół szeroko rozlaną rzeką, która znów zaczyna się wić w licznych zakolach. Brzegi porośnięte są bujną roślinnością. 2 km od brzegu rozciągają się zabudowania wsi Złota, położonej w gęstwinie drzew.We wsi zachował się ładny zespół zabytkowy złożony z malowniczego dworku z połowy XIX w. starego spichlerza dworskiego z pocz. XVIII w. o pięknej linii gontowego dachu i lamusa murowanego z XVII w.Na zachód od wsi znajduje się rezerwat 1 e ś-n y z pięknymi okazami modrzewia polskiego.Wijąca się Nida zmienia kierunek południowo-wschodni na południowy, który utrzyma na odcinku 4 km aż do Jurkowa.Na rozległym wzgórzu widać wieżę kościoła w Jurkowie, a obok liczne zabudowania wsi. Z lewej strony wpada do Nidy niewielki strumyk. Za ostrym zakrętem w lewo wysoki brzeg, pionowo spadający ku rzece. Nurt bystry, dno kamieniste, wiry. Należy płynąć uważnie.Dopływamy do Jurkowa. Po prawej stronie wznosi się lessowe wzgórze, na którym zadomowiły się jaskółki-brzegówki. Wysoko kościół ufundowany w r. 1875 przez Helenę z Potockich Morsztynową. Jest to murowana i tynkowana budowla neogotycka.Już w XV w. istniała w Jurkowie parafia, której siedzibą był drewniany kościółek.Obecnie w Jurkowie mieści się przetwórnia owoców i warzyw, szkoła, biblioteka i stacja kolejki wąskotorowej.Płyniemy dalej. Nida staje się coraz szersza i coraz leniwiej niesie swe wody do Wisły.Na zewnętrznych stronach zakrętów i zakoli woda utworzyła urwiska, spadające pionowo do rzeki. W pobliżu urwisk występują groźne wiry. Przeciwne brzegi zarośnięte wikliną, szuwarami i tatarakiem. Z dala widać strzelisty dach kolegiaty wiślickiej, który niknie nam z oczu, kiedy wypływamy na zakręt, zgodny z biegiem rzeki. W ciągu 35—40 min. przebywamy odległość dzielącą Jurków od Wiślicy.Zbliżamy się do mostu łączącego stary, historyczny gród Wiślicę z Koniecmostami, w których znajduje się stacja kolejki wąskotorowej. Blisko mostu doskonałe miejsce na biwak i zabezpieczenie sprzętu.W odległości 4 km od Wiślicy, w Chotlu Czerwonym,Wodujemy kajaki i spływamy w dół rzeki. Po 1 km z lewej strony widać gipsowe wzgórze, na którym znajduje się wczesnohistoryczne grodzisko. Pięknie wygląda panorama Wiślicy widziana z Nidy. Na rozległym wzgórzu przykucnęły niskie,czerwone, parterowe domki, nad którymi rwie się w górę strzelisty budynek kolegiaty. Brzegi zarośnięte trzciną.Na prawym brzegu widać wieś Kuchary. Okoliczne wsie noszą charakterystyczne dla tej okolicy nazwy: Skotniki, Szczytniki, Grotniki, Kobylniki, Kuchary, Owczary, Kobylin; nazwy pochodzą z czasów gdy produkcja pastersko-rzemieślnicza związana była z potrzebami grodu książęcego.Na 6 km od Wiślicy w dół rzeki, po lewej stronie szlaku znajduje się wieś Szczytniki, położona na niewielkim wzgórzu rozciągniętym na północ od nadnidziańskich moczarów i łąk. Gęsta roślinność i liczne ptactwo wodne uprzyjemniają nam spływ.Nida tworzy liczne zakola o dużych średnicach. Brzegi urwiste i ipodmyte.Z dala widać liczne zabudowania wsi, rozciągniętej na wzgórzach biegnących równolegle do Nidy. To słynne Czarkowy, wymieniane w dokumentach historycznych już w 1198 r. W XVI w. istniał tu zbór. ariański, spalony przez katolików w 1655 r. Stąd wywodzili się słynni reformaci — bracia Mo-skarzewscy. W XVIII w. wieś należy do Radziwiłłów, a później do Czartoryskich.Na początku XIX w. włości Czarkowskie otrzymał gen. Kniaziewicz. Nieco później uruchomiono kopalnię siarki, która pomieszana była z mar-glem. W 1873 r. działały tu 2 parowe kotły i 2 aparaty destylacyjne. Zakład zatrudniał 120 robotników. Kopalnia siarki eksploatowana była do 1924 r., kiedy tania siarka sycylijska i amerykańska zalała rynki i eksploatacja miejscowych złóż nie opłacała się.Mijamy Czarkowy i szeroko rozlaną rzeką leniwie płyniemy w dół. Monotonię krajobrazu urozmaicają liczne wzgórza rozciągnięte wzdłuż ipra-wego brzegu i widniejące z dala zabudowania wielu wsi.Zbliżamy się do osady Stary Korczyn, oddalonej w prostej linii od Wisły o 2 km, podczas gdy Nidą trzeba będzie pokonać odległość 12 km.Osada leżąca przy proszowickim trakcie posiada bogatą przeszłość historyczną. Od XI do XIV w. mieścił się w Starym Korczynie gród książęcy, w którym żona Leszka Białego powiła w 1221 r. syna Bolesława, zwanego później Wstydliwym.W osadzie zachował się interesujący zabytkowy kościół gotycki zbudowany przez Kazimierza Wielkiego w XIV w. potem rekonstruowany i rozbudowany. Nawa gotycka pochodzi z XV w. Wieże, szczyty i dobudówki neogotyckie z 1914 r. Na fragmentach gotyckich ścian i na szkarpach wiele podpisów i dat, prawdopodobnie majstrów pracujących przy kolejnych renowacjach w XVI w.Wewnątrz neogotyckie sklepienia i ołtarz główny. Kilka dobrych rzeźb (krucyfiksy) z XVI w. i późniejszych, kilka interesujących płyt nagrobkowychprodukowała groty do strzał i włóczni, dostarczając je do książęcego grodu w Korczynie.Na drugim kilometrze wypływa z Nidy martwa, obrośnięta bujną roślinnością odnoga, łącząc sie bezpośrednio z Wisłą. My płyniemy dalej głównym nurtem szeroko rozlanej rzeki. Niemal niepostrzeżenie wpływamy na wody Wisły Przez pewien czas rozróżniamy toczący się bystro nurt A idy, która nieco dalej połączy swe wody z Wisła w szarobrunatną toń wielkiej rzeki renesansowych z herbami w kruchcie i w ołtarzu głównym. W zewnętrzną ścianę zakrystii wmurowana płyta Jakuba z Ujścia, późnorenesansowa.Począwszy od XV w. Stary Korczyn chyli się ku upadkowi, gdyż wyrósł groźny konkurent — Nowe Miasto Korczyn, protegowane przez Władysława Jagiełłę i Kazimierza Jagiellończyka.Opuszczamy Stary Korczyn.Nida łagodnie skręca w lewo, aby na pewnym odcinku (2 km za osadą) przyjąć kierunek północny. Wkrótce wracamy na właściwy kurs południowo-wschodni. Brzegi gęsto zarośnięte wikliną, szuwarami i tatarakiem. Liczne stada ptactwa wodnego uprzyjemniają nam spływ. Po pięciokilometrowej drodze zbliżamy się do Nowego Korczyna, nad którym górują wieże kościołów.Lądujemy na nadbrzeżnych łąkach, po lewej stronie Nidy i ruszamy na zwiedzenie miasta.Obszerne wiadomości o historii miasta i zabytkach znaleźć można w rozdziale ,,Busko Zdrój — Nowy Korczyn”.Po opuszczeniu Nowego Korczyna rzeka nie toczy swych wód najkrótszą drogą do Wisły odległej o 1,5 km, ale płynie dalej przez 7 km.Kierunek biegu Nidy zmienił się z południowo–wschodniego na wschodni. Z obu stron wysokie groble, które zabezpieczają pobliskie tereny przed wylewami kapryśnej rzeki. Płyniemy prawie równolegle do Wisły.Po kilometrowym spływie mijamy z lewej starą wieś Grotniki, która jeszcze w okresie piastowskim.
