GLEBY
Gleba jest powierzchniowym, niezmiernie ważnym składnikiem środowiska przyrodniczego terenu, stanowiącym wytwór i zarazem podłoże rozwoju świata organicznego. Gleby Pomorza Szczecińskiego, aczkolwiek stosunkowo młode, bo wytworzyły się w przewadze z materiałów polodowcowych, przeszły już dużą ewolucję — od gleb tundrowych pierwszego okresu, poprzez gleby leśne, do typów współczesnych kształtowanych przez uprawę. Dziś mapa gleb województwa wygląda jak mozaika, co jest odbiciem zróżnicowania podłoża i rzeźby oraz oddziaływania różnych innych ważnych czynników zewnętrznych: klimatu, szaty roślinnej, nawodnienia, gospodarki itp.Dominującym typem gleb Pomorza Szczecińskiego są gleby bielicowe, które zajmują aż 77,62% powierzchni. Na drugiej pozycji pod względem rozprzestrzenienia są gleby bagienne (13,51% obszaru województwa). Gleby typu brunatnego (6,09%) oraz tzw. czarne ziemie (1,62%) mają zasięg stosunkowo mały, a wreszcie najsłabiej reprezentowane są u nas mady (0,23% ogólnego obszaru). Pewną niezbyt dużą powierzchnię (0,93%) zajmują ponadto gleby trudne do określenia, stojące na pograniczu gleb bielicowych i brunatnych.Gleby bielicoweBielice są to gleby kwaśne, wytworzone w podłożu lasu iglastego, u nas głównie boru sosnowego. Największe rozprzestrzenienie mają bielice wytworzone z piasków, zajmujące łącznie 45% powierzchni województwa. Najmniejsze walory produkcyjno-rolnicze wykazują wśród nich bielice piaskowe luźne, zwykle bardzo suche i kwaśne, z zawartością próchnicy roniżej 0,5%. Prawie w całości porośnięte są one lasami i występują głównie w powiatach: goleniowskim, choszczeń-skim, chojeńskim i wolińskim. Nieco lepszymi glebami są bielice piaskowe z domieszką gliny. Zależnie od zawartości tego składnika, są to bądź słabo gliniaste gleby żytnio-łubinowe, bądź stosunkowo bardziej gliniaste piaski nadające się do uprawy, oprócz żyta, także ziemniaków. Bielice piaskowe gliniaste występują enklawami na całym obszarze województwa.Do rolniczo najlepszych w obrębie typu bielicowego należą gleby wytworzone z gliny zwałowej. Są to gleby mniej kwaśne i trochę lepiej zaopatrzone w próchnicę. W skali województwa zajmują wraz z piaskami nagli-nowymi 33% powierzchni. Rozprzestrzenione są szeroko po całym terenie, lecz najwięcej ich znajduje się w powiecie łobeskim i gryfickim. Najczęściej obszary tych gleb są odlesione i zamienione na pola orne.Gleby brunatneGleby brunatne wytwarzają się na siedliskach mniej kwaśnych, w podłożu lasów liściastych. Są glebami do-proces torfotwórczebrymi lub bardzo dobrymi, II i III klasy bonitacyjnej, nadającymi się pod uprawę pszenicy i buraków. Największy stosunkowo obszar zajmują gleby brunatne wytworzone z glin zwałowych (ponad 5% terenu). Gleby tego typu grupują się przeważnie w strefie morenowej w południowych rejonach województwa.Czarne ziemieCzarne ziemie występują na największej powierzchni w rejonie Pyrzyc Wykształciły się z materiałów gliniastych, ilastych i pyłowych, głównie pochodzenia jeziornego. Powstanie czarnych ziem uwarunkowane było dość silnym, ale nie nadmiernym uwilgotnieniem oraz zasobnością podłoża w związki wapnia. Uważa się, że w tworzeniu ich brała udział roślinność typu łąkowego. Są to gleby nadzwyczaj urodzajne. Zawierają sporo próchnicy, nie są zakwaszone i mają doskonałą strukturę, są przewiewne i łatwo się nagrzewają. Uprawia się na nich z powodzeniem pszenicę, buraki cukrowe i jęczmień.Poza kompleksem pyrzyckim występują jeszcze enklawy czarnych ziem na małych powierzchniach w powiatach: gryfickim, kamieńskim, stargardzkim i szczecińskim.MadyMady są to gleby wykształcone na osadach rzecznych, stąd charakteryzuje je budowa warstwowa, obrazująca przebieg akumulacji namułów podczas kolejnych wylewów. Większy obszar mad występuje w dolinie Odry w powiecie chojeńskim. Ich wartość rolnicza zależy od stopnia zapiaszczenia i uwilgotnienia. Mady odrzańskie w rejonie Cedyni są zaliczane do wyższej klasy gleb. na których udają się zboża, buraki i warzywa.Gleby bagienneGleby bagienne są mozaikowato rozprzestrzenione na całym terenie Pomorza Szczecińskiego. Największe kompleksy występują w dolinie Odry, wokół Zalewu Szczecińskiego i w pradolinach nadmorskich. Ponadto występują w rozlicznych kotlinach, basenach pojeziornych i obniżeniach tereru rozsianych na całym obszarze. Tworzą się w warunkach nadmiernego uwilgocenia, przy współudziale roślinności bagiennej. Proces kształtujący gleby bagienne przejawia się najczęściej jakoa po odwodnieniu torfowisk —jako proces murszo wórczy. W zależności też od nasilenia procesów oraz od stopnia zamulenia wyro mia się następujące gleby bagienne: torfowe, mułowo-torfowe, mułowo-bagienne i murszo we.Pomorze Szczecińskie należy pod względem klimatycznym do dziedziny bałtyckiej, którą cechują silniejsze wpływy oceaniczne w porównaniu z klimatem innych części Polski. Bałtyk, jak również Zalew Szczeciński działają wybitnie ocieplająco zimą, powodują natomiast ochłodzenie w sezonie letnim. W ostatnim okresie obserwuje się nawet wyraźny wzrost oceanizacji klimatu woj. szczecińskiego w porównaniu z okresem przedwojennym, czego dowodem jest dłuższa łagodna jesień i opóźniony początek zimy; zima rozpoczyna się tutaj najpóźniej w Polsce, przeważnie dopiero w styczniu.Obszar Pomorza Szczecińskiego podzielić można na trzy główne dzielnice klimatyczne. Jako dzielnice wy-odrębniają się: dzielnica szczecińska, pokrywająca się terytorialnie z Niziną Szczecińską, dzielnica pomorska, obejmująca wysoczyzny morenowe Pojezierza Drawskiego oraz dzielnica nadnotecka, w której skład wchodzi południowa część Pojezierza Myśliborskiego.Dzielnica szczecińska należy do najcieplejszych obszarów nie tylko w województwie, ale także w Polsce. Średnia temperatura roczna kształtuje się tutaj w pobliżu -(-8,0°C, a koło Szczecina osiąga + 8,3°C, co odpowiada warunkom tak ciepłych rejonów, jak rejon Tarnowa i Wrocławia. Lato w dzielnicy szczecińskiej nie jest zbyt gorące, zato krótka i łagodna jest tutaj zima. Zima trwa 40—60 dni, śnieg leży niezbyt długo, a liczba dni prawdziwie mroźnych nie przekracza na wybrzeżu 10, a dalej od morza 20 dni. Mgły są tutaj dość częste, ale przypadają na okres jesienno-zi-mowy. Latem rejon odznacza się dobrym nasłonecznieniem, przy czym najwięcej dni słonecznych występuje nad brzegiem Bałtyku, ponieważ nad morzem wytwarzanie się chmur kłębiastych jest słabsze.Pod względem opadów dzielnica szczecińska jest w porównaniu z pozostałymi obszarami województwa stosunkowo sucha. Najmniej opadów, poniżej 500 mm rocznie, występuje w południowej części Niziny Szczecińskiej — w rejonie dolnej Odry i w kotlinie pyrzyckiej. Ku północy ilość opadów wzrasta do około 600 mm rocznie. Charakterystyczna dla omawianej dzielnicy jest duża wilgotność względna powietrza, osiągająca w okresie letnim w terenach nad Zalewem Szczecińskim 79%. Inną charakterystyczną cechą jest dość duża liczba dni wietrznych (40—60 dni w roku), przy czym rejon znajduje się pod przewagą wpływu wiatrów zachodnichDzielnica pomorska jest najchłodniejszym rejonem klimatycznym w województwie, co wiąże się z wyższym położeniem terenu. Średnia roczna temperatura wynosi tutaj zaledwie 6,5—7°C. Na Pojezierzu Drawskim szczególnie zima jest surowsza i dłuższa; jej trwanie przeciąga się tu do 70 dni. Liczba dni mroźnych dochodzi do 34, a dni z przymrozkami — do 120. Pokrywa śnieżna leży przeciętnie o 10—14 dni dłużej, niż w dzielnicy szczecińskiej. Obfita jest tu również ilość opadów atmosferycznych w ciągu całego roku (600—680 mm).Południowa część województwa, należąca do dzielnicy nadnoteckiej, ma pośrednie cechy klimatyczne w stosunku do dwu poprzednich dzielnic. Średnia temperatura roczna wynosi tu 7,1—7,0°C. Zima trwa około dwóch miesięcy, w tym dni mroźnych jest 30, a z pokrywą śnieżną — ok. 45. Średnia roczna suma opadów atmosferycznych wynosi 575—600 mm.Bałtyk stanowi północne obramowanie terytorium Pomorza Szczecińskiego na długości 85 km. Wschodnia połowa wybrzeża należy do strefy morza otwartego, zachodnia przylega do stosunkowo płytkiej Zatoki Pomorskiej. Głębokość morza w pasie wybrzeża jest zmienna, nie przekracza jednak 20 m. Bałtyk jest morzem śródziemnym, prawie zamkniętym, bo połączonym z oceanem jedynie wąskimi cieśninami duńskimi. Stąd wody bałtyckie cechuje stosunkowo małe zasolenie. Duży wpływ na obniżenie słoności Bałtyku ma dopływ wody słodkiej dostarczanej przez rzeki; w Zatoce Pomorskiej zasolenie obniża głównie Odra. Woda morska przy Międzyzdrojach wykazuje średnie zasolenie 6,65°/oo» średnia roczna temperatury wody wynosi tutaj 9,4°C (powietrza — 8°C), maksymalna 24,5°C, a minimalna —-0,4°C. Ogólnie biorąc Bałtyk w porównaniu z Morzem Północnym jest cieplepszy latem, a zimniejszy zimą. Lód na wodach przybrzeżnych, szczególnie w ZatocePomorskiej, tworzy się każdej zimy. Przeważającą formą zlodzenia jest kra, w Zatoce Pomorskiej często pochodzenia napływowego.Zjawisko przypływu i odpływu morza jest na bałtyckim wybrzeżu niedostrzegalne. Niewielkie są także normalne fale na Bałtyku, dochodzą bowiem tylko do wysokości 3,0 m; na wybrzeżu wolińskim koło Dziwnowa średnia wysokość fal wynosi 1,17 m. Groźne są natomiast zdarzające się sporadycznie silne sztormy, które piętrzą niekiedy wody morza do 3,5 m ponad normalny stan.Bałtyk jako środowisko przyrodnicze wyodrębnia się spośród innych mórz. Ze względu na małe zasolenie, niewielką głębokość i duże wahania termiczne cechuje się uboższym rozwojem życia organicznego, niż w oceanach, niemniej żyje w nim świat organizmów wielce ciekawy i specyficzny.
