Województwo koszalińskie jest częścią składową daw­nej dzielnicy Polski — Pomorza Zachodniego. Nie sta­nowiło ono w przeszłości zwartej jednostki teryto: il-nej. Kilkakrotne zmiany przynależności państwowej wy-warły niewątpliwie wpływ na rozwój społeczno-gospo­darczy i polityczny tego regionu.W czasach panowania Mieszka I i Bolesława Chrobre­go Pomorze Zachodnie należało do państwa polskiego. W dokumencie „Dagome iudex” Mieszko I określił gra­nice państwa przebiegające na zachodzie wzdłuż rzeki Odry, a na północy wzdłuż brzegu morskiego. Następny władca Bolesław Chrobry podjął akcję chrystianizacji tej dzielnicy, która w przeciwieństwie do pozostałych była jeszcze pogańska. Początkową akcję misyjną na tym terenie prowadziło biskupstwo w Poznaniu. W czasie pobytu cesarza niemieckiego Ottona III w Gnieź­nie w 1000 r. ustanowiono biskupstwo w Kołobrzegu. Biskupstwo to było podporządkowane arcybiskupstwu gnieźnieńskiemu.Następca Ottona III Henryk II prowadził wobec Polski wrogą politykę, co doprowadziło do konfliktu zbrojnego. Zwycięska wojna z Niemcami i pokój w Budziszynie (1018 r.) oraz koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski w 1025 r. umożliwiały dalsze działanie na rzecz stałego włączenia Pomorza w granice państwa pol­skiego.Spadkobiercy Bolesława Chrobrego, synowie jego Mie­szko II oraz Władysław Herman mimo podejmowanych prób włączenia terenów nadbałtyckich do Polski nie odnieśli na tym polu sukcesów. Władysław Herman wspólnie z wojewodą Sieciechem w 1090 r. zajęli Po­morze, nie potrafili jednak dłużej utrzymać tej ziemi, między innymi na wskutek aktywizacji elementów po­gańskich. Polityka Bolesława Krzywoustego w stosunku do ziem nadbałtyckich polegała na ich zjednoczeniu z Polską drogą walk oraz poprzez dokończenie procesu chrystianizacji. Za zgodą papieża zorganizował on wiel­ką akcję misyjną pod kierunkiem Ottona z Branden­burgii. Misję przeprowadzono dwukrotnie w 1125 r. i w 1128 r. Rezultatem jej było wprowadzenie na trwałe chrześcijaństwa, a także uniemożliwienie agresji ze stro­ny państw niemieckich pod pretekstem likwidacji po­gaństwa.Pierwsi władcy piastowscy dążyli do zjednoczenia w granicach państwa wszystkich ziem polskich, sta­nowiących wspólnotę etniczną i geograficzną. Ludność zamieszkująca Pomorze należała do grupy plemion sło­wiańskich, miała podobne obyczaje i porozumiewała się językiem podobnym do języka Polan czy Wiślan. Rów­nież wspólnota geograficzna oraz gospodarcza na trwa­łe łączyły te tereny z państwem polskim. Obszar Po­morza Zachodniego był pomostem łączącym pozostałe dzielnice Polski z morzem, a z drugiej strony dzielnice te stanowiły dla Pomorza Zachodniego naturalne zaple­cze gospodarcze. Stąd w następnych wiekach Pomorze Zachodnie rozwijało się w ścisłym związku politycz­nym i gospodarczym z Polską, mimo zmiany jego przy­należności politycznej i administracyjnej.Testament Bolesława Chrobrego, dzielący kraj na dzielnice, doprowadza w XII i XII w. do rozluźnienia związków Pomorza Zachodniego z Polską. W drugiej połowie XIII w. południowe tereny Pomorza Zachodnie­go zostały zaanektowane przez Brandenburgię. W skład Nowej Marchii weszły z obecnego województwa kosza­lińskiego tereny położone wokół Drawska Pomorskiego i Świdwina. W 1295 r. doszło do podziału Pomorza Za­chodniego na dwie dzielnice: Księstwo Wołogoskie — obejmujące północną część i Księstwo Szczecińskie — zajmujące część południową.W XII i XIII w. uwidoczniło się na Pomorzu Za­chodnim wiele zmian wewnętrznych. Wystąpiło zjawisko nasilonej’ kolonizacji wiejskiej i rozwoju miast. Osad­nictwo wiejskie przyczyniło się do pozytywnych zmian rolnictwa, a z drugiej strony spowodowało napływ ob­cego elementu ludnościowego, co w dalszej konsekwen­cji zapoczątkowało konflikty narodowościowe i proces germanizacji ludności rodzimej.Niektóre istniejące osady typu miejskiego powstałe wcześniej na tym terenie, otrzymały przywileje na pra­wie rodzimym. W drugiej połowie XIII w. nadawano istniejącym miastom prawa niemieckie, lubeckie i mag­deburskie oraz lokowano nowe miasta. Prawa lubeckie otrzymały: Kołobrzeg w 1255 r., Koszalin w 1266r., Drawsko w 1297 r. i Białogard w 1299 r. Nadanie tych praw ppwodowało dominację w administracji, handlu i rzemiośle ludności przybyłej z państw niemieckich. Obok nich istniały nadal dawniejsze osady słowiańskie, jako podgrodzia nie włączone do miasta lokacyjnego. Stały napływ ludności niemieckiej, wypieranie ludności rodzimej z miast i częściowo ze wsi, było poważnym zagrożeniem dla elementów słowiańskich Pomorza Za­chodniego.Niejednokrotnie podejmowane było działanie ze stro­ny władców polskich jak i książąt zachodniopomorskich na rzecz utrzymania ścisłych związków z Polską. Do znacznego zbliżenia Pomorza z Polską doszło w 1343 r., kiedy to wobec zagrożenia krzyżackiego książę Bogusław V zawarł sojusz z Polską, zo­bowiązując się do zamknięcia drogi w kierunku Prus posiłkom wojskowym z Niemiec. Nawiązano rów­nież bliższe więzi rodzinne, dzięki małżeństwu Bogu­sława V z córką Kazimierza Wielkiego — Elżbietą. Ich dzieci Elżbieta i Kazimierz — zwany Książkiem Słup­skim — były wychowywane na dworze polskim w Kra­kowie. Polityka Kazimierza Wielkiego mająca na celu zjednoczenie Pomorza z Polską nie przyniosła oczekiwa­nych rezultatów, spotkała zbyt wielu przeciwników po jednej i drugiej stronie.Działalność na rzecz zbliżenia polsko-pomorskiego podjął na przełomie XV i XVI w. Bogusław X. Książe ten w zbliżeniu z Polską widział wzmocnienie pozycji Pomorza Zachodniego wobec Brandenburgii. Jego za­sługą było zjednoczenie trzech księstw, istniejących wówczas na Pomorzu Zachodnim w jeden organizm państwowy. Uporządkował system podatkowy, sprawy mennicze, administrację majątków książęcych i uspraw­nił sądownictwo. W 1491 r. poślubił córkę Kazimierza Jagiellończyka 15-letnią Annę Jagiellonkę, dzięki czemu mocno związał się z dworem polskim. W 1513 r. wystą­pił otwarcie z projektem całkowitego zjednoczenia z Polską, a w 5 lat później przedłożył królowi polskiemu — Zygmuntowi Staremu — projekt wieczystego z nią przymierza. Wysiłki Bogusława X nie zostały właściwie docenione przez polskich monarchów, wobec czego — w obawie przed agresywnymi zakusami Brandenburgii — poddał Bogusław X w roku 1521 całe Pomorze Za­chodnie cesarzowi. Od początku XVI w. wpływy nie­mieckie na Pomorzu narastały, zarówno pod względem politycznym jak również gospodarczym i kulturalnym.Ostatnim księciem Pomorza Zachodniego był Bogu­sław XIV. Po jego śmierci w 1637 r. Pomorze Zachodnie zostało podzielone między Szwecję i Brandenburgię. Wygaśnięcie dynastii Gryf itów doprowadza do utraty samodzielności tych ziem i powoduje przejście pod obce zwierzchnictwo. Teren obecnego województwa koszaliń­skiego wszedł na kilka wieków w skład państwa bran­denburskiego, a następnie państwa pruskiego. Nowi władcy dążyli do likwidacji samodzielności Pomorza Zachodniego i ścisłego jego podporządkowania poprzez wprowadzenie wielu reform administracyjnych i gos­podarczych.Poczynania te nie zahamowały kontaktów gospodar­czych Pomorza z Polską. Rozwijał się nadal handel, w XVII w. z Kołobrzegu, do Polski wysyłano sól, ryby i płótno. Do portów zachodniopomorskich kierowano transporty zboża. Wyroby włókiennicze produkowane w Bobolicach, Czaplinku, Polanowie, Połczynie i Szcze­cinku sprzedawano w Polsce.Ludność słowiańska przetrwała w niektórych miej­scowościach mimo wzmożonej germanizacji, realizowa­nej przez władze administracyjne, organizacje społeczne i kościół.- Potwierdzeniem tego może być ludność Jamna koło Koszalina. Mieszkańcy tej wsi do XIX w. zacho­wali słowiański charakter. Najszybciej uległa germani­zacji miejscowa szlachta. Również rody pomorskie, po­mimo silnej świadomości słowiańskiego pochodzenia stopniowo ulegały pruskim zabiegom.Na wsi zachodniopomorskiej po okresie wojen napo­leońskich utrwaliła .się wielka własność ziemska. Wielcy obszarnicy tzw. junkrzy stanowili kierowniczą grupę rządzącą w państwie pruskim. Słabo rozwijał się zwła­szcza przemysł, a z tym ściśle łączył się niedorozwój miast. Inwestowano w rozwój tych gałęzi przemysłu, które związane były z rolnictwem i leśnictwem.W XIX w. na sile przybrały masowe ucieczki ludno­ści ze wsi do miast, szczególnie do bardziej uprzemysło­wionych regionów. Ubytek ludności na wsi zachodnio­pomorskiej był rekompensowany napływem robotników z ziem polskich, zwłaszcza z zaborów rosyjskiego i aus­triackiego. Również w okresie międzywojennym trwał napływ ludności polskiej na te tereny. Głównie byli to Polacy poszukujący zatrudnienia w rolnictwie.W latach drugiej wojny światowej na terenie obecne­go województwa koszalińskiego rozlokowanych było kil­ka obozów jenieckich, w których przebywali jeńcy róż­nych narodowości. Obóz dla oficerów w Bornem (gml-na Silnowo) założono w 1940 r. początkowo dla oficerów polskich. Obok niego zlokalizowano drugi obóz jeniecki dla szeregowych i podoficerów. W obozie w Podborsku (gmina Tychowo) zorganizowany był dla lotników alianc­kich. Warunki życia i pracy jeńców odbiegały zasadni­czo od ogólnie obowiązujących norm prawnych. Wiele tysięcy jeńców zmarło z głodu, zimna i chorób na sku­tek złych warunków sanitarnych.Ciężki był również los robotników przymusowych, na­rodowości polskiej i obcej. Traktowano ich niejedno­krotnie jak niewolników, pozbawionych wszelkich praw. To między innymi prowadziło do organizowania konspi­racyjnego ruchu oporu. Działające komórki konspira­cyjne w Szczecinku i Kaliszu Pomorskim były poważ­nym zagrożeniem dla miejscowych władz hitlerowskich. Niektórzy polscy robotnicy przymusowi i jeńcy wojenni pozostali tu na stałe po wyzwoleniu, osiedlając się i za­kładając rodziny.W walkach o wyzwolenie tych terenów brali udział — obok Armii Radzieckiej — żołnierze polscy. Jednostki 1 Armii Wojska Polskiego przyczyniły się do przełama­nia Wału Pomorskiego, pasa silnych fortyfikacji nie­mieckich. W walkach o Wał Pomorski straty polskie wynosiły 1780 zabitych, 2767 rannych i 1055 zaginionych. Walcząca w ramach I Frontu Białoruskiego I Armia WP zdobyła Złocieniec, Czaplinek i Drawsko Pomorskie. Duży wkład zbrojny wnieśli żołnierze polscy w zdobycie twierdzy Kołobrzeskiej. W wyniku krwawych walk z wojskami hitlerowskimi zginęło wielu żołnierzy polskich i radzieckich. Po opanowaniu Kołobrzegu (18 marca 1945 r.) odbyły się zaślubiny z morzem, potwierdzające przejęcie przez Polskę brzegu Bałtyku i dokumentują­ce przynależność Pomorza do Polski.Po długich latach panowania niemieckiego Pomorze Zachodnie w 1945 r. przywrócono Polsce. Obecne wo­jewództwo koszalińskie weszło po wyzwoleniu w skład Okręgu Pomorze Zachodnie z siedzibą władz okręgowych w Szczecinie oraz czasowo w Koszalinie (maj 1945 r. — luty 1946 r.). Następował stopniowy proces odradzania się życia polskiego. W pierwszych miesiącach po od­zyskaniu wolności w organizowaniu polskich władz cy­wilnych pomagały radzieckie komendatury wojenne.Z udziałem osadników przybywających z różnych stron Polski organizowano pierwsze komórki instytucji i urzędów administracyjnych oraz partie i stronnictwa polityczne, organizacje młodzieżowe i społeczne. Odbu­dowywano od podstaw życie społeczno-polityczne, gos­podarcze i kulturalno-oświatowe. Proces zagospodarowa­nia tych terenów — mimo różnego rodzaju trudności — przebiegał w szybkim tempie. Pierwsze akcje polityczne: referendum ludowe w czerwcu 1946 r. oraz wybory do Sejmu Ustawodawczego w styczniu 1947 r. potwier­dziły ugruntowanie polskości na tych terenach i skutecz­ność działania władzy ludowej.Ważna zmiana w kształtowaniu obecnych granic wo­jewództwa koszalińskiego nastąpiła w czerwcu 1950 r. po utworzeniu województwa koszalińskiego z siedzibą wiadz politycznych i administracyjnych w Koszalinie. Następna istotna korekta miała miejsce „w czerwcu 1975 r. po dokonaniu nowego podziału terytorialnego kraju i powołaniu województwa w obecnych granicach. W .okresie 33-lecia istnienia Ziemi Koszalińskiej w Pol­sce Ludowej nastąpiły poważne przemiany w życiu społeczno-gospodarczym.

Comments

comments