Na Pojezierzu Myśliborskim występują często jeziora alkalitroficzne, czyli zasobne w związki wapnia. Należą tu liczne mniejsze zbiorniki wysłane grubą warstwą osa­dów dennych, głównie gytii wapiennej lub kredy jezior­nej. Na dnie panują wtedy zespoły glonów ra­mienic, które zarastają duże połacie, tworząc charak­terystyczne, gęste „łąki”. Najbardziej rozległe płaty zespołu ramienic (Charetum contrariac i in.) występują w południowej części jeziora Miedwie. Ciągną się one tutaj kilometrami w płytkich wodach przybrzeżnych. Zespoły ramienic mają ogromne znaczenie biologiczne, jako współtwórcy osadów kredy jeziornej.Jeziora płytsze są siedliskiem zespołów roślin o liściach pływających na powierzchni wody.Jeziora pokryte połyskującymi, dużymi liśćmi i pięk­nymi kwiatami żółtych grążeli i bia­łych grzybieni zwanych pospolicie liliami wodnymi, należą do najbardziej malowniczych frag­mentów przyrody. Zespół lilii wodnych jest najbardziej znany i rozpowszechnio­ny; występuje w większości jezior, a także zarasta masowo starorzecza i spokojne zakola rzek. Pokrew­nym, lecz bardzo rzadkim zespołem w Polsce, który na Pomorzu Szczecińskim ma stosunkowo dużo stanowisk, jest zespół grzybieńczyka (Nymphoidetum peltatae). Pływające na wodzie złocistożółte kwiaty grzybieńczy­ka są ozdobą cichych zatoczek jeziora Dąbie, Roztoki Odrzańskiej i Zalewu Szczecińskiego.W całkowicie spokojnych wodach i w bardzo ścisłym kontakcie z zespołami lilii wodnych, a także wśród szu­warów, występują charakterystyczne, swobodnie pły­wające i łatwo przemieszczające się pod wpływem wiatru zbiorowiska rzęs Kożuchy tych drobnych roślin wodnych są bardzo po­spolitym zjawiskiem we wszelkiego rodzaju zbiorni­kach wodnych. Dwa zespoły są tutaj jednak szczegól­nie ciekawe i zarazem rzadkie. Jeden z nich, spotyka­ny w kilku tylko pomorskich jeziorach, to zespół wolffii najmniejszej rośliny kwiatowej świata. Są to drobne kuleczki (1 mm), tak że dopiero mikroskop ujawnia ich tkankową budowę i wyklucza przynależność do glonów. Wolffia, mimo niewielkich wymiarów, występuje przeważnie tak masowo, że po­trafi utworzyć kilkucentymetrowy, pływający kożuch na dużych połaciach jeziora, jak to jest na Jeziorze Jas­nym niedaleko Pyrzyc. Innym osobliwym zespołem pły­wającym na powierzchni wód jest zespół wodnej papro­ci salwini Najwię­cej skupień tej rzadkiej paproci spotkać można w sta­rorzeczach i rozlewiskach Odry pod Szczecinem.Odrębną roślinność mają specyficzne, ale i wyjątko­wo licznie występujące u nas jeziorka torfowe. Są to ubogie w składniki odżywcze jeziorka, tzw. dystroficz-ne, o brunatnej, silnie zakwaszonej wodzie. Zawierają one najczęściej wiele rzadkości florystycznych, szcze­gólnie o charakterze atlantyckim. Główny zrąb roślin­ności jezior dystroficznych tworzą pływające w wodzie gatunki mchów torfowców oraz pływacze osobliwe rośliny po­siadające specjalne pułapki na drobne zwierzątka wod­ne.Pospolitą formacją roślinną, która opasuje zbiorniki wodne, wzdłuż wybrzeży są szuwary. Najbardziej rozprzestrzenionym zespołem jest zespół trzcinowo-ocze-retowy Tworzy on rozległe sku­pienia, przy czym w łanie szuwaru przeważa zwykle jakiś jeden gatunek. Może to być trzcina gdzie indziej palka szerokolistna oczcret jeziorny skrzyp bagienny lub tatarak stąd wygląd zespołu bywa zmienny. W do­linie Odry kilometrowe przestrzenie żyznych siedlisk torfowych ze stagnującą wodą zajmuje szuwar trawia­sty manny mielec nie ma chyba w Polsce drugiego tak rozległego szuwaru mannowego, jak u ujścia Odry. W słonawych wodach Zalewu Szcze­cińskiego rozwija się i tworzy wielkie skupienia zespół szuwarowy sitowca nadmorskiego (Scirpetum mariti­mele), ograniczony w swoim występowaniu w Polsce tylko do strefy wybrzeża Bałtyku.Wody płynące płytkich potoków i strumieni zara­stają szuwary nie tak wysokie jak poprzednie, wyróż­niające się ponadto dużym udziałem ziół poddających się prądowi. Charakterystycznymi składnikami niskich szuwarów potokowych są wodne trawy z rodzaju manna , rukiew , rzepicha przetacznik i jeżogłówka W potokach o szybszym nurcie rozwijają się charak­terystyczne zbiorowiska roślin falujących z prądem pod wodą, jako podwodne zespoły potokowe. Najpowszechniejszy jest zespół włosienicznika rzeczne­go rozprzestrzeniony u nas szczególnie w bardziej bystrych strumieniach w kraj­obrazie morenowym.Wśród roślinności związanej ze środowiskiem wodnym specyficzny charakter i wyróżniający się skład flory-styczny ma roślinność źródliskowa. Obserwo­wać ją można na Pomorzu Szczecińskim wyjątkowo często na obszarach o urozmaiconej rzeźbie terenu, a najpospoliciej we wschodniej części Pojezierza My-śliborskiego w rejonie Choszczna. W miejscach wypły­wu wód wgłębnych na powierzchnię tworzą się cha­rakterystyczne bagniste młaki, nierzadko na stromych nawet zboczach morenowych; z czasem młaki prze­kształcają się w osobliwe wiszące torfowiska źródli-skowe.Pionierską roślinnością na wysiękach wód są zespoły, w których najważniejszą rolę odgrywają mszaki i glo­ny, szczególnie niektóre gatunki sinic. Z roślin kwiato­wych spotkać tu można regularnie rzeżuchę gorzką (Cardamine amara), śledziennicę (Chrysosplenium alter-nijolium), trędownika skrzydlatego (Scrophularia alata), a z rzadkich gatunków zdrojka (Montia rivularis). W fazie późniejszej, po wykształceniu się torfowiska źródliskowego, pojawiają się różne odmiany zes­połów szuwarowych, a w końcowym stadium źródli-skowe formy lasu olszowego. Trzęsawiskowe płaty szu­waru trzcinowego, rozwijające się wysoko na stromiz­nach morenowych, są wyjątkowo zaskakującym zjawi­skiem; normalnie tego typu zbiorowisko spotykamy na nisko położonych, płaskich brzegach jezior. Najciekaw­szym zbiorowiskiem występującym nad sączącymi się z wywierzysk wodami jest zbiorowisko skrzypu olbrzy­miego (Equisetum maximum). Jest to największy skrzyp we florze krajowej i zarazem gatunek bardzo rzadki. Na Pomorzu Szczecińskim ma on kilka rozproszonych stanowisk, najwięcej na Pojezierzu Myśliborskim.Roślinność przybrzeżnaW zależności od charakteru i właściwości wód roślin­ność przybrzeżna jest silnie zróżnicowana pod wzglę­dem florystycznym i fitosocjologicznym. W szacie roś­linnej Pomorza szczególnie wybitnie wyodrębnia się z kręgu zbiorowisk przybrzeżnych nadmorska roślin­ność solniskowa (halofUna). Zbiorowiska słono-rośli należą do przyrodniczych osobliwości Polski i ich występowanie ograniczone jest tylko do wąskiego pasa wzdłuż brzegu morskiego i bardzo nielicznych solnisk śródlądowych. Warto dodać, że szczecińskie skupienia roślinności solniskowej Uznamu, wysp delty wstecznej Świny na Zalewie i półwyspów Przytor i Rów na Wo­linie, wybrzeży rzeki Dziwny i Zalewu Kamieńskiego oraz rejonu u ujścia Regi, należą do najbogatszych na całym naszym wybrzeżu i w ogóle w kraju.Na roślinność solniskowa składa się kilka zbiorowisk, przy czym niektóre o charakterze zachodnioeuropejskim docierają tylko do szczecińskich wybrzeży i tutaj koń­czą swój zasięg. Najszerzej rozprzestrzenione są zespo-ły tzw. słona w, czyli inaczej „słonych łąk”, a wśród nich najpospolitsza i najważniejsza jest łąka z sitem Gerarda {Juncetum Gerardi atlantico-balticum). W pła­tach tej łąki żyje, oprócz rośliny przewodniej, wiele innych gatunków solniskowych, jak świbka morska (Trifilochin maritimum), babka nadmorska (Plantago maritima), miecznik nadmorski (Glau.r maritima), mu-chotrzew solniskowy (Spcrgidaria salina), a silniej uwil-gotnione stanowiska pokrywa łanowo aster solny (Aster tripolium). Do rzadszych zespołów solniskowych, które docierają na nasze wybrzeże z zachodu Europy, należv zespół, którego charakterystyczną rośliną jest jarnik solankowy {Junco-Samoletum valerandi) oraz zespół z panującą babką pierzastą (Plantagino coronopodis–Bupleuretum tenuissimi). Charakterystyczną cechą roz­przestrzenienia słonaw na naszym wybrzeżu jest ich rozwój nie tylko bezpośrednio w kontakcie z morzem, lecz także na niskich brzegach Zalewu Szczecińskiego.Wyłącznie wzdłuż plaży nadmorskiej rozwija się zes­pół łobod nadmorskich (Atriplicetum litoralis). Jest to rzadkie i wybitnie zachodnie zbiorowisko, ograniczone u nas do nielicznych stanowisk na Uznamie i Wolinie. Występuje na plaży w miejscach, gdzie fale morskie wyrzucają resztki organiczne, przede wszystkim glony. Szczątki te, zwane „kidziną”, ulegają rozkładowi, wzbo­gacając pas plaży w potrzebne roślinom związki azoto­we. W zespole panują łobody — nadbrzeżna, zdobna, oszczepowata (Atriplex litorale, A. calotheca, A. hasta-tum), a towarzyszą im takie rzadkie słonorośla jak ruk-wiel nadmorska (Cakile maritima) i solanka kolczasta (Salsola kali).Szczecińską osobliwość w obrębie roślinności przy­brzeżnej stanowi, nieznany gdzie indziej w Polsce, zes­pół arcydzięgla nadbrzeżnego (Soncho-Archangelicetum litoralis). Jest to zbiorowisko wysokich ziół o charakteze półsolniskowym, stąd oddala się od strefy ściśle nad­morskiej i wędruje wzdłuż brzegów Zalewu i Odry da­leko na południe za Szczecin; tu i ówdzie pojawia się także na brzegach innych rzek województwa. Płaty zes­połu ciągną się nad samą wodą, ale już z daleka wy­różniają się spośród otaczających szuwarów. Arcydzię-giel nadbrzeżny (Archangelica litoralis) dorasta do 3 m wysokości; niewiele ustępuje mu drugi masowy skład­nik zespołu, mlecz błotny (Sonchus paluster). Wielkie byliny zespołu są zwykle splecione przez wijące się pędy kielisznika (Calystegia sepium), co utrudnia dostęp do wnętrza płatów. Skupienia arcydzięglu — rośliny o dość przyjemnym, aczkolwiek silnym i ostrym zapachu, razem ze strzelistymi, żółto kwitnącymi mleczami, stano­wią bardzo charakterystyczny akcent wybrzeży Zalewu i Odry.Odmienną grupę roślinności przybrzeżnej stanowią krótkotrwałe zespoły, występujące nad brzegami jezior i stawów w miejscach wynurzonych z wody w okresie letnim. Poza rozpowszechnionym na takich siedliskach zespołem uczepów {Polygono-Bidentatum), na Pojezie­rzu Myśliborskim oraz na wybrzeżu spotkać można frag­menty rzadkich, pionierskich zespołów związanych z kli­matem oceanicznym; reprezentują one związek Nano-cyperion flavescentis. Zespoły te tworzą na mulistym podłożu niewielkie płaty i składają się zwykle z drob­nych i niepozornych roślin, stąd często są omijane i nie­dostrzegane. Rośnie w nich wyjątkowo dużo rzadkich dla flory Polski gatunków, jak np. cibora brunatna (Cyperus fuscus) i żółta (C. flavescens), sitniczka szcze-cinowata {Isolepis setacea) i drobna (J. supina), nad-wodnik okółkowy {Elatine alsinastrum), sit błotny (Jun-cus tenageia), namulnik brzegowy {Limosella aquatica), bebłek błotny (Peplis portula) i wiele innych.

Comments

comments