KAJAKIEM Z ŁUPAWY DO GARDNY WIELKIEJ
KAJAKIEM Z ŁUPAWY DO GARDNY WIELKIEJSpływ odbywamy malowniczą, dziką i zarośniętą Łupa-wą. Raeka wypływa z Jeziora Jasieńskiego na wysokości 112,7 m n.p.m., ma 92 km długości i powierzchnię dorzecza 964 km2. Spadki rzeki są dość duże, szczególnie w górnym i środkowym odcinku, gdzie ma charakter górski. Brzegi rzeki na całej swojej długości porośnięte są lasem. Znaczna ilość młynów, zastawek, zwalonych drzew i mielizn sprawia, że szlak jest dość uciążliwy i nadaje się tylko dla wytrawnych wodniaków. (Trasę tę można przebyć również pieszo — wzdłuż brzegu rzeki, na całej trasie znajduje się szereg dogodnych miejsc ina biwakowanie).Łupawa wynosi około 60 km(kajaki wypożyczamy w Gardnie Wielkiej, w Stanicy W o d n ej PTTK). Spływ (lub wędrówkę) rozpoczynamy ze wsiŁUPAWA, osady położonej na starym szlaku handlowym Gdańsk-Słupsk. Pierwsza wiadomość historyczna o wsi pochodzi z r. 1310. Uwagę zwraca pałac klasycystycz-n y z XVIII w. wielokrotnie przebudowywany. Są tu bardzo ciekawe kominki (XVIII w.), bogato zdobione sztukateriami drzwi i sufity. W pałacu tym kwaterował prawdopodobnie Napoleon. W parku obok pałacu rośnie szereg okazałych drzew: lipy, klony, świerki. Tuż przy drodze — idąc do Czarnej Dąbrówki — spotykamy w lesie głaz polodowcowy, granitowy, o obwodzie 4,20 m i wysokości 1,80 m. Istniejący kościół zbudowany został w latach 1767—1772, murowany, salowy, z wieżą i szkieletowymi dobudówkami. Wewnątrz zachowała się barokowa am-bcma z r. 1750. Na cmentarzu — pomnik klasycystycz-ny z r. 1802 oraz głaz pomiątkowy o obwodzie 6,40 m i wysokości około 3,50 m. W r. 1941 założony został tutaj przez hitlerowców obóz pracy, niewolniczej, w którym przebywali Polacy.Wieś jest siedzibą GRN, posiada sklepy, dobre połączenie autobusowe (PKS) ze Słupskiem i Czarną Dąbrówką. Po opuszczeniu Łupawy początkowo płyniemy wolno(rzeka silnie zarośnięta — zwalone drzewa), po czym dolina rzeczna przecina pola i łąki. Po 5 km osiągamy miejscowośćPOGANICE, mijając poprzednio z lewej strony wieś Żo-chowo (przy młynie we wsi Poganice kajak przenosimy lewym brzegiem ok. 100 m). We wsi warto zwiedzić pałac i park podworski. Przed pałacem rosną piękne dęby szczypułkowe i żywotniki; tuż za pałacem — w parku — dęby błotne, dąb czerwony, kasztanowiec japoński, lipa krymska i jodła kaukaska. W parku są stawy rybne zarośnięte krzewami. Przy szosie Gdańsk — Słupsk znajduje się młyn murowany, piętrowy, neogotycki, pochodzący z pierwszej połowy XIX wieku.Płynąc w kierunku wsi Łebień (ok. 9 km) mijamy miejscowości Łokocz i Strzyżyno (PGR). Rzeka wije się wśród iglastego lasu, na wysokości 52 m n.p.m., zataczając podwójny łuk. Tuż pod wsią Strzyżyno zwęża się, a lesiste zbocza oddziela od rzeki wąski pas łąk, który ciągnie się aż do wsiŁEBIEŃ. Pierwsza wzmianka o wsi w dokumentach historycznych pochodzi z r. 1670. Warto zrobić mały spacer piękną starą aleją (drzewa liczące ok. 200 lat), która prowadzi do dawnego dworu. Godne uwagi są: obora podworska z r. 1862, murowana, piętrowa i chałupa — dwojak z pierwszej połowy XIX wieku.Po opuszczeniu wsi Łebień rzeka płynie wśród pięknych lasów, które ciągną się aż do miejscowości Bobrowniki. Na wielu odcinkach rzeka wcięta jest głęboko w osady polo-dowcowe, stwarzając charakter przełomowy. Na kilometr przed Bobrownikami dolina rozszerza się i płynie wśród bagien. (We wsi — park podworski z pięknymi bukami; jeden z nich posiada ponad 4,40 m w obwodzie. Przy wejściu na teren PGR-u leżą dwa głazy polodowcowe, mające około 2,5 m wysokości).DAMNO (sklep, połączenie PKS ze Słupskiem). Obok młyna na stromym brzegu rzeki Łupawy, w malowniczym miejscu porośniętym starymi bukami, znajduje się dobrze zachowane wczesnośredniowieczne grodzisko. Widoczne są wały (ok. 9 m wysokie) i fosa. Umocnione od strony pól tworzy półkole, a od strony rzeki opada stromym urwiskiem. Grodzisko zostało przez rzekę podmyte, w wyniku czego część zsunęła się do koryta. (Z faktem tym związana jest legenda, która podaje m.in., że pewnego razu okrutna księżniczka poszczuła psami żebraczkę i za karę zapadła się razem z zamkiem pod ziemię…). Wokół pałacu jest park podworski ze starymi wierzbami (od 4,50 do 4,70 m w obwodach).Płynąc dalej w kierunku północnym po 5 km osiągamy małą wieśWIATROWO. Pierwsza wzmianka o niej odnotowana została w r. 1274. Idąc spacerkiem około 800 m na zachód napotykamy dobrze zachowane stare grodzisko wyżynne. W Wiatrowie warto obejrzeć dwie chałupy szkieletowe ki 3’te strzechą oraz lipę o obwodzie 5,75 m.Po minięciu wsi rzeka płynie przez piękny las, który z małymi przerwami ciągnie się aż do miejscowości Zgoje-wo. (Po drodze przepływamy obok PGR Drzeżewo). Tuż za wsią — kilka sztucznych progów w dnie rzeki, która aż do samego Zgojewa płynie głębokim wąwozem o stromych i wysokich brzegach, tworząc przełom wśród osadów polo-dowcowych. Po prawej stronie ciągną się Wzgórza Choć-mierowskie (do 60 m n.p.m.), porośnięte pięknym sosnowym lasem. Po minięciu PGR Zgojewo osiągamy młyn Żelkowo, za którym rozpoczyna się szeroka bezleśna dolina, w której rzeka tworzy szereg zakoli. W oddali widzimy (radzimy wejść na pobliskie wzniesienia) dominujące nad okolicą zalesione wzgórze morenowe — to Rowokół. Do Smołdzina rzeka mocno meandruje, a brzegi jej stopniowo obniżają się, przechodząc w bagniska. (Opis Smołdzina — patrz hasło).Od Smołdzina aż do ujścia Łupawa płynie szeroką i za-bagnioną doliną. Po osiągnięciu jeziora Gardno płyniemy południowym jego brzegiem i dobijamy do pomostu Stanicy Wodnej w Gardnie Wielkiej.KAJAKIEM Z LĘBORKA DO KLUKSpływ po rzece Łebie należy do łatwych, nieuciążliwych. W górnym odcinku tworzy kilka przełomów, na pozostałym płynie szeroką, zabagnioną doliną. Łeba wypływa ze wsi Borzestowo (13 km na zachód od Kartuz) na wysokości około 165 m (długość 150 km, powierzchnia dorzecza 1789 km2). Przepływa przez kilka ciekawych jezior, m.in. Dołgie Wielkie, Sianowskie, Łebsko. Szlak dostępny jest od wsi Łęczyce, a spławny i nadający się do spływów masowych — od Lęborka. Długość proponowanej wycieczki wynosi 52 km, czas trwania — 2 dni.Spływ rozpoczynamy w Lęborku (punkt wodowania koło przystanku kolejowego Nowy Świat).LĘBORK — miasto powiatowe w województwie gdańskim liczy około 26 tys. mieszkańców. Leży na Równinie Słupskiej, nad rzeką Łebą, przy ujściu do niej rzeki Okolicy, 20 m n.p.m. Położenie w Pradolinie Pomorskiej, częściowo na zboczach wzgórz morenowych, nadaje miastu swoistego uroku.Dawna osada słowiańska należąca do książąt Pomorza Gdańskiego, w drugiej połowie XIII w. została podniesiona do rangi miasta obronnego (r. 1285). W r. 1310 Lębork opanowali Krzyżacy. W r. 1341 potwierdzili oni prawa miejskie i opasali miasto silnymi murami. W r. 1303 zbudowali warowny zamek. W czasie wojny trzynastoletniej w r. 1457 wojska polskie rozgromiły w Lęborku Krzyżaków. W r. 1458 książę pomorski Eryk II ponownie oddał miasto Krzyżakom i dopiero mocą pokoju toruńskiego (r. 1466) wróciło ono znów do Polski. Król Jan Kazimierz w r. 1657 na mocy układu welawskiego oddał Lębork elektorowi brandenburskiemu jako lenno. W czasie wojen szwedzkich miasto wiele ucierpiało z powodu pożarów i rozbojów, szczególnie w latach 1658 i 1682.W r. 1945 Lębork wrócił ostatecznie do Macierzy. Obecnie — po odbudowie ze zniszczeń wojennych — dynamicznie rozbudowany. Posiada szereg zakładów przemysłowych, m.in. zakłady wytwórcze aparatury rozdzielczej, roszarnię, młyny, cegielnie, tartak. Warto zwiedzić: mury obronne z licznymi basztami (druga połowa XIV w., zamek (XIV w.), halowy kościół gotycki (XIV w., przebudowa w XIX w.), muzeum regionalne, Górę Parkową (piękny widok na miasto).Od miejsca wodowania rzeka jest uregulowana aż do ujścia Strugi Kisewskiej w r. 1769 i uzupełniona po r. 1954). Brzegi ma początkowo wysokie (do 2 m), stopniowo coraz niższe. Płynie dość spokojnie, a dolina rzeczna poszerza się do 5 km, (dno zabagnione, porośnięte, roślinnością łąkową). Zbocza doliny są wysokie, porośnięte lasem — np. prawy brzeg Czarna Góra 66 m n.p.m., lewy brzeg Zbójecka Góra 89 m n.p.m. — i stromo opadają ku dolinie. Po obu stronach rzeki napotkamy na szereg starorzeczy (dawne zakola). Po przepłynięciu około 9 km osiągamy wieś Podlewa i tuż za nią — Chocielewo. Obie miejscowości leżą na zboczu opadającym ku dolinie. Opodal tych wsi wznosi się Góra Ka-pliczna (77 m n.p.m.).CHOCIELEWKO, wieś słowiańska o zabudowie wielodrożnej. Godne uwagi są tutaj: chałupy szkielet o-w e wypełnione gliną, grodzisko średniowieczne oraz kościół gotycki z XV wieku. We wsi znajduje się jedyne miejsce do biwakowania na całym odcinku szlaku.W rejonie Chocielewka dolina Łeby skręca ku północy, a 7 km dalej ten sam kierunek obiera również rzeka (2 km od wsi przekraczamy granice województw i płyniemy raz po stronie koszalińskiej, to znów po gdańskiej). Szlak staje się monotonny, jedynie dość wysokie zbocza doliny porośnięte lasem, osady i fragmenty starorzeczy urozmaicają krajobraz. Po minięciu około 16 zakoli — na wysokości wsi Koleśnica — płyniemy wzdłuż tzw. Czarnego Bagna (prawy brzeg) i lasu (lewy brzeg). Tuż za lasem osiągamy drogę biegnącą w kierunku zachodnim doWOLINY (pieszo 3,5 km). Stara osada słowiańska o planie widlicowym. W miejscowym parku widoczne są wały — prawdopodobnie pozostałość po średniowiecznym grodzisku. Pałac z około połowy XVIII w., później częściowo przebudowany i rozbudowany. Budynek główny —piętrowy, dobrze zachowane sztukateria stropów oraz rokokowy piec i kominki. Obok pałacu starodrzew (buki, dęby, cisy i inne).Tuż za drogą rzeka zatacza duży łuk i skręca na północny zachód. Po dopłynięciu do drogi Wisko-Pobłocie można zrobić odpoczynek i zwiedzić pobliską wieśCECENOWO (pieszo 2 km). Pierwsza wiadomość o wsi pochodzi z r. 1249 (dotyczy przynależności jej do klasztoru norbertanek w Żukowie). Zabudowa ma charakter wielo-drogowy. Jest to jedna z wielu wsi, w której jeszcze w r. 1780 około 70% mieszkańców nie znało języka niemieckiego, a do początków XIX w. nabożeństwa odprawiano po polsku. Znajduje się tutaj dwór z około r. 1800, parterowy, klasycystyczny, rozbudowany i częściowo przebudowany w drugiej połowie XIX wieku, W hallu nad drzwiami belka z datą 1687. Obok dworu — park (starodrzew). Na cmentarzu — grobowa kaplica z około r. 1800 oraz liczne stare nagrobki z nazwiskami słowiańskimi.Krajobraz dolnego odcinka szlaku jest bardzo monotonny, dolina rozszerza się do 10 km i staje się coraz bardziej bagnista. Po przepłynięciu około 11 km osiągamy wieśGAĆ (można uzyskać tu nocleg i wyżywienie), która leży tuż przy ujściu rzeki do jeziora Łebsko (patrz: Wycieczka do Łeby). Opuszczając miejscowość Gać wpływamy wkrótce na jezioro Łebsko (teren Słowińskiego Parku Narodowego — patrz hasło), trzecie co do wielkości w Polsce (75,3 km’2 powierzchni). Płyniemy wzdłuż brzegu na zachód i docieramy do słowińskiej wsi Kluki (patrz: Wycieczka do Łeby).Ze wsi Gać można również skierować kajak na północny wschód — do miasta Łeby.
