KOSZALIN I OKOLICE
Województwo koszalińskie usytuowane jest w północno-zachodniej części Polski i zajmuje terytorium o powierzchni 8471,0 km2. Graniczy na wschodzie z województwem słupskim, na zachodzie ze szczecińskim, na południu — pilskim, zaś od północy na odcinku 85 km przylega do^ Bałtyku. Administracyjnie województwo podzielone jest na 35 gmin i 10 miast. Obszar ten zamieszkuje 445,4 tys. mieszkańców, przy średniej gęstości zaludnienia 52,5 osoby/km2.Zróżnicowane ukształtowanie powierzchni, szaty roślinnej i warunków hydrograficznych na terenie województwa koszalińskiego przyczyniło się do dużej zmienności przestrzennej jednostek krajobrazowych. Według podziału Polski na regiony fizyczno-geograficzne J. Kondrackiego, województwo jest w zasięgu-dwóch podprowincji, a mianowicie: Pobrzeży Południo-wobałtyckich i Pojezierzy Południowobałtyckich. W obrębie pierwszej podprowincji wyróżniono makroregion Pobrzeże Słowińskie z podziałem na mezore-giony: Wybrzeże Słowińskie i Równina Białogardzka. W podprowincji pojeziernej występuje makroregion Pojezierze Zachodniopomorskie z mezoregionami: Pojezierze Drawskie i Wysoczyzną Polanowska. W dalszej części opracowania, dla łatwiejszej orientacji, obszary o dużej jeziorności w województwie koszalińskim r.azywać będziemy Pojezierzem Drawskim a tereny rekreacyjne w sąsiedztwie brzegu morskiego — pasem nadmorskim.Zasadnicze piętno na rzeźbę tego obszaru wywarła epoka lodowcowa, a dokładniej rzecz biorąc stadiał pomorski ostatniego zlodowacenia. Jest to więc rzeźba glacjalna wytworzona w wyniku bezpośredniego działania lądolodu bądź też na skutek erozyjnej lufo akumulacyjnej pracy wód roztopowych. Charakterystyczne formy zróżnicowania terenu mają przebieg pasmowy w kierunku równoleżnikowym. Począwszy od południa wyróżnić można w województwie trzy zasadnicze strefy morfogenetyczne: płaskie pola sandrowe, strefę moren czołowych oraz strefa równin moreny dennej. Liczne rozcięcia terenu, wzgórza morenowe i urozmaicona morfologia wybrzeża podnosi walory krajobrazowe i sprzyja , rozwojowi turystyki.Klimat kształtuje się pod wpływem wzajemnego oddziaływania mas powietrza morskiego i kontynentalnego, a jego cechą charakterystyczną jest zmienność : kontrastowość stanów pogody. Odznacza się ponadto, podobnie jak i na sąsiadujących obszarach, stosunkowo dużą łagodnością szczególnie jeśli chodzi o porę zimową. Środkowe obszary województwa, z uwagi na znaczniejsze wzniesienie ponad poziom morza, cechuje klimat surowszy. Wpływ klimatyczny Bałtyku jest stosunkowo niewielki i ogranicza się do wąskiego pasa wybrzeża.Dla turystyki, na terenie województwa, podstawowe znaczenie mają warunki klimatyczne półrocza letniego. Łagodne zimy, a więc krótki okres zalegania pokrywy śnieżnej, nie sprzyja rozwojowi turystyki zimowej. Lato jest chłodniejsze aniżeli w centralnych obszarach Polski. W Koszalinie, Szczecinku i Kołobrzegu temperaturanajcieplejszego miesiąca roku, a więc lipca, kształtuje się poniżej 18°C.Najwyższe sumy roczne opadów otrzymują obszary eksponowane na deszczonośne wiatry zachodnie, a więc położone na wschód od Koszalina (Polanów — 794 mmi. Natomiast południowo-wschodnie Obs’zary, po przeciwległej stronie ciągu wzgórz morenowych, pozostające w tzw. „cieniu” opadowym, charakteryzują się niższymi rocznymi opadami (Czaplinek — 568 mm). Najmniej dni z opadem notuje się w maju, a najwięcej w lipcu (15— 16 dni).Dominują wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, dość często w lecie chłodne i deszczonośne. Na miesiące ietnie (czerwiec i lipiec) przypada najmniej silnych wiatrów, które są bardzo uciążliwe dla wypoczwających Najmniej wiatrów zachodnich, a w związku z tym największa liczba dni pogodnych, korzystnych z punktu widzenia potrzeb rekreacyjnych, notowana jest w maju, czerwcu i wrześniu. W miesiącach tych jest więc największe średnie dzienne usłonecznienie wynoszące 7,0—7,6 godzin w maju i czerwcu oraz 6,0—6,8 w lipcu i sierpniu.Warunki pogodowe w miejscowościach nadmorskich w porównaniu z pojeziernymi cechuje większe usłonecznienie, szczególnie w miesiącach letnich. Ponadto charakteryzują się większą czystością i wilgotnością powietrza, dużą ilością promieni ultrafioletowych oraz chlorku sodu; jodu, ozonu i innych składników tworzących tzw. aerozol morski.Roślinność, województwa koszalińskiego, kształtowała się w wyniku różnorodnego oddziaływania klimatu po okresie lodowcowym. Największe jednak zmiany w składzie i rozprzestrzenianiu szaty roślinnej wprowadza człowiek. Rozległe puszcze, które dominowały na tym obszarze zostały poważnie przetrzebione i zamienione na pola uprawne bądź lasy ze sztucznie wprowadzonym drzewostanem najczęściej jednogatunkowym.Mimo tych zmian charakterystycznym elementem krajobrazu województwa koszalińskiego są lasy, torfowiska, łąki i wrzosowiska. Lesistość terenu przekracza 35%, co wobec średniej lesistości Polski wynoszące; około 27% jest odsetkiem niewątpliwie wysokim. Najwięcej lasów jest na przedpolu moreny czołowej, a więc na rozległych sandrach. Najmniej lasów spotykamy na równinach moreny dennej w północno-zachodniej część; województwa.Wielkie ‚ obszary lasów, zarośli, bogata sieć rzek i jezior oraz bujna roślinność trawiasta stwarzają znakomite warunki rozwoju licznych gatunków zwierząt. Do najczęściej spotykanych należą: sarny, jelenie, daniele, dziki, zające. Z drapieżnych natomiast wymienić należy: lisy, kuny, borsuki i wydry. Bogato reprezentowane jest w województwie ptactwo wodne zarówno morskie jak i śródlądowe oraz ptactwo błotne.. Do nielicznie spotykanych, ciekawych okazów należą: bocian biały, czarny łabędź, kormoran, czapla siwa, orzeł bielik itd. W wodach jezior, rzek i strumieni żyje wiele gatunków ryb. Wszystkie górne i środkowe biegi rzek to kraina pstrąga i lipienia. Czysta, dobrze natleniona i chłodna woda stwarza idealne warunki dla bytowania i rozrodu ryb łososiowatychW celu zachowania unikalnych walorów środowiska naturalnego województwa koszalińskiego utworzono 16 rezerwatów przyrody i wytypowano 93 pomniki przyrody. Spośród wyżej wymienionych największą grupę stanowią rezerwaty florystyczne i leśno-krajobrazowe. Są to: jeziora lobeliowe z charakterystyczną roślinnością („Jezioro Szare”, „Jezioro Piekiełko”. „Jezioro Kiełpino”, ,.Jezioro Czarnówek”, „Jezioro Głębokie”, ,.Jezioro Iło-watka”) oraz łąka ze słonoroślami („Solnisko”). las bukowy („Wieleń”) i starodrzewy dębowe („Dęby Wilczkowskie”, „Sośnica”). Mniejsze znaczenie mają rezerwaty glebowe („Bielica”, „Brunatna gleba”) i torfowiskowe („Torfowisko nad jeziorem Morzysław Mały”). Utworzono również dwa rezerwaty ornitologiczne („Jezioro Lubiatowskie”, „Parnowo”) i jeden faunistyczny („Rezerwat na rzece Grabowej”). Obecną powierzchnię rezerwatów przyrody wynoszącą około 560 ha planuje się do roku 1990 powiększyć o ponad 2 tys. ha.Wyrazem racjonalnego gospodarowania, i wykorzystania zasobów przyrody w województwie koszalińskim jest utworzenie siedmiu stref chronionego krajobrazu o łącznej powierzchni 185 tys. ha (22% powierzchni województwa). Są to obszary o znacznych wartościach przyrodniczych przeznaczane głównie dla turystyki i wypoczynku. Na obszarze między miejscowościami: Połczyn Zdrój, Złocieniec, Czaplinek charakteryzującym się najwyższymi walorami przyrodniczymi i stosunkowo najmniejszym przeobrażeniem działalnością człowieka utworzono Drawski Park Krajobrazowy. Celem jego jest zabezpieczenie środowiska przed zniszczeniem i przekształceniem oraz zapewnienie odpowiednich warunków dla turystyki krajoznawczej i kwalifikowanej.Dla zabezpieczenia wody na cele pitne przeznacza się rzekę Radew, Gwdę oraz Drawę. Z tych względów zlewnie wymienionych rzek należy uznać jako chronione przed zanieczyszczeniem i nadmiernym poborem wód powierzchniowych. -Województwo koszalińskie pod względem hydrograficznym charakteryzuje się wyjątkowym urozmaiceniem Istotne znaczenie mają liczne jeziora występujące w dwóch zasadniczych rejonach: bezpośrednio nad brzegiem morza oraz wśród wzniesień moreny czołowej na Pojezierzu. Ogólna liczba wszystkich jezior o powierzchni wynoszącej ponad jeden hektar wynosi 500, a łączna ich powierzchnia 26,4 tys. ha. Jeziorność na wielu obszarach województwa przekracza 10%, gdy tymczasem jeziora w Polsce zajmują zaledwie 1% powierzchni kraju. Powierzchnia wodna w gminie Złocieniec wynosi 20,6%) w gminie Silnowo — 13,3% a w gminie Czaplinek — 11,0%.Wyróżnić można kilka typów jezior, w zależności od warunków ich powstania. Dość licznie występują jeziora moreny dennej (Wielimie, Wierzchowo, Lubiatowo i inne). Wypełniające zaklęsłości terenu powstałe w wyniku nierównej działalności akumulacyjnej lądolodu. Jeziora te przeważnie duże i płytkie, mają urozmaiconą linię brzegową z licznymi półwyspami i wyspami. Mimo, że znaczny procent brzegów jest zabagniony, są one jednym z najatrakcyjniejszych typów jezior zarówno dla turystyki pobytowej (szerokie plaże i piaszczyste dno) jak i kwalifikowanej.Najliczniej w województwie koszalińskim występują jeziora rynnowe, powstałe wskutek erozyjnej działalność: wód podlodowcowych. Mają one wydłużony kształt o zasadniczym kierunku północ^południe i układają się najczęściej w długie ciągi. Jednym z naciekawszych ciągów częściej w długie ciągi. Jednym z najciekawszych ciągów jezior na Pojezierzu Drawskim jest tzw. Pętla Szcze-równych dnach z licznymi przegłębieniami i płyciznami. Najbardziej charakterystycznymi dla tego typu są jeziora: Dołgie, Lubię, Pile.Jeziora wypełniające zagłębienia powstałe na skrzyżowaniu rynien, należą do najbardziej malowniczych. Mają linię brzegową urozmaiconą szeregiem zatok i półwyspów, a ponadto są to jeziora bardzo głębokie. Do największych jezior tego typu należy Drawsko (1862 ha powierzchni i 79,7 m — głębokość). Prócz tych jezior, charakterystycznych dla obszarów polodowco-wych, spotyka się także jeziora „oczka”, które rozsiane są na całym Pojezierzu Drawskim.Poza jeziorami pochodzenia glacjalnego rozciąga się wzdłuż wybrzeża Bałtyku szereg jezior, które zawdzięczają swe pochodzenie odcięciu od morza mierzejami. Są to tak zwane jeziora przybrzeżne, należące do największych: Jamno (2290 ha), Bukowo (1800 ha) i inne. Jez:oro Jamno mimo, że charakteryzuje się dużą powierzchnią jest zbiornikiem bardzo płytkim ‚(3,1 m). Mimo wielu walorów jakie posiada to jezioro, szczególnie dla zorganizowanego wypoczynku i uprawiania sportów wodnych, nie jest wykorzystane. Przyczyną tego stanu jest silne zanieczyszczenie wód ściekami komunalnymi Koszalina i Mielna oraz duże zamulenie.Jezioro Rosnowskie i Hajka są przykładami sztucznych zbiorników wodnych utworzonych w wyniku spiętrzenia wód rzeki Radwi. Należą one do najatrakcyjniejszych jezior w najbliższym sąsiedztwie rozwijającego się Koszalina.Województwo koszalińskie graniczy z Bałtykiem na 85 km. Głębokość wód w bezpośrednim sąsiedztwie linii brzegowej jest nieznaczna. Dobre warunki kąpielowe sięgają aż do drugiej rewy, to znaczy na odległość 300— 400 m, gdzie głębokość dochodzi tylko do 3 m. Dno morskie w strefie przybrzeżnej jest bez dołów i ostrych kamieni, co bezsprzecznie zmniejsza stopień niebezpieczeństwa dla kąpiących się. Zasolenie wody morskiej jest nieznaczne i wynosi w Mielnie około 7,5%. Średnia temperatura wody w sezonie kąpielowym waha się w granicach 15,8—16,4°C.Podstawowym elementem środowiska geograficznego potrzebnym do wypoczynku jest woda. Woda, a szczególnie duże jezioro, jest czynnikiem głównie decydującym o strukturze i rozmieszczeniu zagospodarowania turystycznego. Uważa się, że jeziorem przydatnym dla turystyki pobytowej jest zbiornik o powierzchni minimum 15—20 ha. W województwie koszalińskim jest szczególnie duża liczba jezior dużych, nadających się dla wszystkich typów turystyki. Liczba jezior powyżej 30 ha powierzchni wynosi 117, z czego 76 ma powierzchnię ponad 50 ha, 37 — ponad 100 ha, 10 — ponad 500 ha i 5 — ponad 1000 ha (Jamno, Drawsko, Wielimie, Lubię i Bukowo).Dzisiejszy układ sieci rzecznej warunkuje rzeźba terenu ukształtowana w czasie ostatniego zlodowacenia. Bliskie odległości i znaczne różnice wysokości między źródłem a ujściem powodują, że niektóre rzeki bądź ich odcinki mają charakter zbliżony do górskich (np.: Ra-dew, której średni spadek wynosi 1,48%). Dla większości z nich obszarem źródliskowym jest najwyżej położona strefa moreny czołowej, gdzie notowana jest największa ilość opadów atmosferycznych.Wody w przeważającej większości zachowały swój pierwotny charakter, mimo narastającego procesu dewastacji środowiska wodnego. Wysoka jakość wód rzecznych w połączeniu z bogatą szatą roślinną i urozmaiconą rzeźbą terenu stwarzają korzystne warunki dla sportów i turystyki wodnej. Rzeki: Drawa, Gwda, Parsęta wraz z dopływam: tworzą atrakcyjne trasy spływów kajakowych. Wody tych rzek stanowią także raj dla wędkarzy, ze względu na bogactwo i różnorodność gatunków ryb (pstrągi, lipienie, łososie, trocie itp.).Duże znaczenie dla rozwoju lecznictwa w województwie koszalińskim mają wody chlorkowo-sodowe, występujące na znacznych głębokościach. Obecnie eksploatowane są w Połczynie Zdroju i Kołobrzegu. Planuje się w najbliższych latach wykorzystać wody chlorkowo–sodowe stwierdzone w Polanowie, Żydowie, Chmielewie koło Czaplinka i Klokowie koło Połczyna Zdroju.W podsumowaniu należy podkreślić, że wyżej omówione elementy środowiska przyrodniczego zostały zdegradowane tylko w niewielkim stopniu przez działalność człowieka. Przyroda na znacznych jeszcze terenach zachowała swój charakter naturalny, a nawet stan pierwotny.Województwo koszalińskie ze swoimi rozległymi plażami nadmorskimi, licznymi malowniczo położonymi jeziorami i pięknymi lasami jest wymarzonym terenem dla turystów.RYS
