OBSZARY TURYSTYCZNY
Korzystne walory środowiska naturalnego dla turystyki występują w województwie koszalińskim w dwu odmiennych obszarach, to jest pasie nadmorskim i pojeziernym. Ze względu na odmienność walorów środowiska przyrodniczego obu obszarów i sposobów ich turystycznego wykorzystania zostaną omówione oddzielnie.Pas nadmorski poprzez charakterystyczne a zarazem odmienne od reszty regionu cechy środowiska geograficznego stanowi dużą atrakcję dla turystów. Są w nim sprzyjające warunki do wypoczynku i turystyki kwalifikowanej. Szeroka plaża podobnie jak i formy wydmowe tworzące typ wybrzeża płaskiego, zajmuje ponad trzy czwarte linii brzegowej województwa koszalińskiego.Średnia szerokość plaży wzdłuż całego wybrzeża wynosi około 30 m. Są jednak odcinki, na przykład w obrębie Kołobrzegu, Dźwirzyna, Ustronia Morskiego, gdzie szerokość zwięksiza się do 35 m. Miedzy miejscowością Czajcze i Łazy oraz w okolicy Darłówka plaża osiąga nawet 45 m szerokości. Większość plaż cechuje się wysokimi walorami dla rekreacji; są stosunkowo szerokie, mają czysty, drobny, jasny piasek bez kamieni i domieszek gliniastych. Na ogół plaże nie są zabagnione i posiadają wyjątkowo mało związków mineralnych. W okresie szczególnie silnych procesów abrazyjnych * na plaży osadza się bruk otoczkow pogarszających w nieznacznym stopniu warunki plażowania.Najważniejszym elementem środowiska przyrodniczego decydującym o przyjazdach wakacyjnych nad morze jest korzystny mikroklimat. Środowisko przyrodnicze wybrzeża cechują niespotykane w głębi lądu walorybędące efektem wpływu mikroklimatu morskiego. Zasięg oddziaływania powietrza morskiego jest nieduży i’ zależy od ogólnej cyrkulacji atmosfery.Na podstawie badań przeprowadzonych w ostatnich, latach stwierdzono, że poza terenem plaż, pas przyległy do brzegu (około 500 m) ma najwyższe stężenie aerosolu morskiego. Pojęciem aerosolu określa się występowanie w powietrzu w postaci koloidalnej cząsteczek gazowych, płynnych i stałych. Powstaje on w wyniku uwalniania się cząsteczek chlorków, jodu i innych składników chemicznych podczas uderzania fal o brzeg lub w procesie parowania wody. Aerosol morski wykazuje lecznicze właściwości szczególnie w terapii schorzeń dróg oddechowych. Najbardziej korzystnym okresem dla inhalacji, ze względu na dużą zawartość składników aerosolu morskiego jest półrocze letnie.Pas nadmorski w okresie sezonu turystycznego (czerwiec, lipiec, sierpień) charakteryzuje się klimatem ciepłym i wilgotnym. Średnia temperatura przekracza 15,5°C, przy czym w lipcu i sierpniu dochodzi do 16°C. Przeciętne dzienne usłonecznienie jest w granicach 6—8 godzin; maksymalne przypada na miesiąc czerwiec. Okres letni charakteryzuje się nie tylko najwyższą temperaturą, najwyższym usłonecznieniem, ale c ■ huje się również najwyższą sumą opadów atmosferycznych.Z punktu widzenia potrzeb wypoczywających niezmiernie ważna jest znajomość tzw. komfortu klimatycznego, przez który należy rozumieć optymalne dla organizmu człowieka warunki termiczne, wilgotnościowe, insolacyjne i wietrzne. Miejscowości nadmorskie mają średnią liczbę dni komfortu klimatycznego wynoszącą dla Kołobrzegu — 18,2 a dla Darłowa 29,6 dni. Na koszalińskim wybrzeżu warunki komfortu zaczynają się około 20 lipca a kończą 20 sierpnia w Kołobrzegu i 6 września w Darłowie. Sezon kąpielowy, a więc okres, w którym temperatura wody jest wyższa niż 15CC, a powietrza 18°C trwa nad morzem około 90 dni (od 11— 15 czerwca do’ 20 września).Uwzględniając wyżej omówione oraz inne elementy środowiska przyrodniczego (szata roślinna, ukształtowanie powierzchni, jeziora przybrzeżne) dokonano oceny atrakcyjności wybrzeża dla turystyki. Na 85 kilometrowym koszalińskim pasie nadmorskim stwierdzono 25.8% terenów wyjątkowo atrakcyjnych, 16,5% — średnio atrakcyjnych i 5,9% uznano jako nie atrakcyjne. Właśnie odcinki brzegu od wschodniej granicy województwa do Sarbinowa i drugi od zachodniego krańca Kołobrzegu aż do Dźwirzyna zaliczono do bardzo atrakcyjnych.Charakteryzują się piękną szeroką plażą, dużym pokryciem wału wydmowego przez roślinność, występowaniem lasu bezpośrednio za wydmą ibiałą, obecnością jezior przybrzeżnych, znaczną szerokością i małą głębokością akwenu kąpielowego itp.Urlop nad morzem jest najbardziej efektywną formą wypoczynku z punktu widzenia regeneracji sił. Przebywanie na słońcu, możliwości ruchu, oraz kontakty z wodą i czystym powietrzem są najbardziej atrakcyjnym) elementami wypoczynku dla mieszkańców dużych miast.W rekreacyjnym pasie nadmorskim turystyka jest wiodącą formą gospodarki. Duże walory, zarówno naturalne jak i stanowiące wynik działalności ludzkiej, zadecydowały o bardzo wysokiej koncentracji bazy turystycznej. Miejscowości nadmorskie w 1975 r. posiadały 82,1% bazy noclegowej województwa, dysponując łącznie około 60 tysiącami miejsc noclegowych.W planie perspektywicznym województwa do 1990 roku zakłada się dalszą modernizację wszystkich istniejących miejscowości wczasowych i rozbudowę bazy tu-J miejsca w pozostałych obiektach noclegowychrystycznej. W przyszłości wielkość bazy noclegowej w pasie wybrzeża wyniesie około 120 tys. miejsc. W najbliższych latach powstanie nowa miejscowość wypoczynkowa — Gąski, a miejscowości: Dźwirzyno^, Ustronie Morskie i Mielno uzyskają statusy uzdrowisk. Ukształtowane zostaną trzy wielofunkcyjne zespoły rekreacyjne: 1. Dźwirzyno — Kołobrzeg — Ustronie Morskie; 2. Gąski — Sarbinowo — Chłopy — Mielno — Łazy; 3. Dąbki — Darłowo — Wicie.. Układy te wypełniać będą niewielkie miejscowości rekreacyjne o funkcjach związanych z turystyką specjalistyczną lub wypoczynkiem świątecznym.Planuje się wybudowanie i zagospodarowanie turystycznej drogi nadmorskiej, długości 105 km, łączącej wszystkie wyżej wymienione miejscowości nadmorskie.Obszar pojezierny. Niezależnie od aktualnego podziału terenu na jednostki krajobrazowe, np.: J. Kondrackiego, w województwie koszalińskim wyróżnia sie. jeden zasp.dniczy obszar jezioorno-leśny, tj. Pojezierze Drawskie. Wprawdzie obszar ten różni się na niektórych odcinkach, genetycznie, ale pod względem turystycznym jest wybitnie jednorodny.Pojezierze Drawskie charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem wysokości względnych (około 100 m) i^ bezwzględnych (Szybskie Góry — 238 m. npm). Takie deniwelacje* są wynikiem działalności lądolodu podczas zlodowacenia bałtyckiego. Z tego czasu pochodzą ciągi moren czołowych przechodzące łukiem wzdłuż miejscowości: Nowy Toporczyk — Ostropole — DaJęcino. Na południe od rynien jezior: Łubie, Komorze, Pile, Trzesiecko znajdują się rozległe powierzchnie sandrowe.. Charakterystycznym elementem krajobrazu polodowco-wego, obok wzgórz morenowych, są jeziora. Pojezierze Drawskie jest ich największym skupiskiem na Pomorzu i jednym z największych w kraju. Znajduje się tutaj około 320 jezior rynnowych i moreny dennej o powierzchni większej od 1 ha. Do największych i najbardziej malowniczych należą: Siecino, Drawskie, Łubie, Komorze, Pile, Wierzchowo, Wielimie i inne.Duże zróżnicowanie rzeźby i znaczne powierzchnie wodne w dużym stopniu warunkują odrębność cech klimatycznych tego obszaru. Warunki termiczne na Pojezierzu Drawskim kształtują się odmiennie niż na Wybrzeżu, bądź na terenach Polski Środkowej i Południowej. Region ten jest chłodniejszy niż pas nadmorski, przy czym temperatura w miesiącach letnich jest wyższa. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec (16,8°C).W porównaniu z Wybrzeżem, Pojezierze Drawskie odznacza się większą ilością cisz, a także spadkiem prędkości wiatrów.Najwięcej dni słonecznych jest we wrześniu i czerwcu. Biorąc pod uwagę najmniejsze zachmurzenie a więc względnie duże uslonecznienie i stosunkowo niskie opady, najkorzystniejszymi miesiącami do wypoczynku na Pojezierzu są czerwiec i wrzesień. Sezon kąpielowy na Pojezierzu trwa około 112 dni a więc o 22 dni dłużej niż nad Bałtykiem.Tak ukształtowany krajobraz, zróżnicowany pod względem morfologicznym, hydrograficznym i florysty-cznym, posiada wyjątkowe walory dla turystyki i wypoczynku. W celu ochrony terenów wyróżniających się pięknym i ciekawym krajobrazem utworzono na Pojezierzu Drawskim trzy strefy chronionego krajobrazu. Łączna powierzchnia stref chronionego krajobrazu wynosi 120 tys. ha ze średnią jeziornością przekraczającą 12%.Podstawową funkcją gospodarczą strefy chronionego krajobrazu jest turystyka i wypoczynek, stąd też na jej obszarze winno być ograniczone wydobycie surowców mineralnych i ich przetwórstwo, czy też budowa zakładów przemysłowych zanieczyszczających środowisko. Konieczne jest jednak na tych obszarach zwiększenie lesistości, budowa zbiorników wodnych, rozbudowa turystycznej bazy noclegowej i urządzeń turystycznych.Na obszarze między Połczynem Zdrojem, Złocieńcem i Czaplinkiem, charakteryzującym się najwyższymi walorami przyrodniczymi i stosunkowo najmniejszym przeobrażeniem działalności człowieka, utworzony zostanie Drawski Park Krajobrazowy. Celem jego jest ochrona środowiska przed zniszczeniem i przekształceniem oraz zabezpieczenie odpowiednich warunków dla turystyki. Obszar Parku Krajobrazowego nie może być terenem lokalizowania inwestycji powodujących niszczenie lub degradację środowiska przyrodniczego. Właściwą i jedyną formą turystycznego udostępnienia parku jest zwiedzenie krajoznawcze oparte y sieć wyznaczonych szlaków turystycznych i punktów widokowych.Większość jezior na Pojezierzu Drawskim oraz rzeka Drawa i Gwda, o szczególnych walorach wypoczynkowych i rekreacyjnych, objęta jest zarządzeniem w sprawie ograniczenia nadmiernego hałasu. Na 11 jeziorach, między innymi Komorze, Kaleńskie oraz na ich obrzeżach o szerokości 200 m i rzece Drawie obowiązuje, przez całą dabę zakaz używania silników spalinowych na jednostkach pływających, używania poza pomieszczeniami zamkniętymi magnetofonów, aparatów radiowych i innych źródeł hałasu, nawet zakaz głośnego śpiewu i krzyku. Na 25 jeziorach województwa koszalińskiego, między innymi: Siecino, Wielunie, Wierzchowo, Lubię, Drawsko, Dołgie i innych powyższe zakazy obowiązują tylko w okresie od 1. VI do 15 IX w godzinach od 22.00 do 7.00.Przy wysokich walorach środowiska przyrodniczego, zagospodarowanie turystyczne Pojezierza Drawskiego jest nieznaczne. Wyróżnić można trzy większe rejony koncentracji zagospodarowania turystycznego, a mianowicie: wokół jeziora Drawsko (9 ośrodków wczasowych), jeziora Siecino (9 ośrodków) i ‚jeziora Lubię (10 ośrodków). Zaledwie 16 ośrodków z 72 położonych nad jeziorami, głównie Pojezierza Drawskiego, posiada standard odpowiadający stawianym wymaganiom.W planie zagospodarowania przestrzennego województwa koszalińskiego do 1990 roku, na Pojezierzu Drawskim turystyka będzie równorzędną funkcją dominującego obecnie rolnictwa. Rejon największych jezior połączonych rzekami Drawą i Gwdą przeznacza się do intensywnego, kompleksowego zagospodarowania turystycznego. Ogółem na Pojezierzu do roku 1990 zakłada się wzrost do 60 tys. miejsc noclegowych, a ruch turystyczny będzie kształtował się w granicach 1,6 min osób.Elementami zwiększającymi atrakcyjność turystyczną terenów pojeziernych i nadmorskich oraz łączącymi oba te obszary, o odmiennych predyspozycjach dla turystyki pobytowej, są doliny rzeczne.Największą rzeką województwa koszalińskiego jest Parsęta (3145, km2 — powierzchni dorzecza; 157 km długości). Rzeka ta najatrakcyjniejsza: jest w swoim biegu górnym i środkowym. Od Białogardu jest częściowo uregulowana, a miejscami obwałowana; od tego też miejsce nadaje się do spływów masowych. Spośród dopływów Parsęty wyjątkową atrakcyjnością turystyczną charakteryzuje się prawy jej dopływ — Radew. Dolina Radwi jest bardzo urozmaicona, o brzegach przeważnie porośniętych pięknymi lasami iglastymi lufo mieszanymi Dwie zapory wodne utworzyły sztuczne jeziora: Rosnowskie i Hajka, nad którymi zlokalizowano 8 ośrodków wczasowych.Parsęta ma szczególne znaczenie turystyczne dla województwa koszalińskiego^ ponieważ przepływa przez obszary bezjezierne i stosunkowo mało atrakcyjne, na których znajdują się (Białogard, Kołobrzeg, Karlino).Przy niewielkim zainwestowaniu tej .doliny przez dodatkowe zadrzewienie zboczy i przez budowę małych zbiorników retencyjnych, można z niej uczynić tereny o bardzo wysokiej atrakcyjności, konkurującej z najatrakcyjniejszymi obszarami, na przykład strefą wielkich jezior.Do rizek o dużej atrakcyjności turystycznej, częściowo płynących na terenie województwa koszalińskiego należą: Drawa i Gwda.Rzeka Drawa wraz z jeziorami przepływowymi, stanowi pod względem przyrodniczym unikalny teren, posiadający interesujące formy geomorfologiczne, bogactwo florystyczne i faunistyczne, a ponadto jest to najpiękniejszy szlak spływu kajakowego. Swój początek bierze w wąskiej rynnowej dolinie polodowcowej, tzw. Dolinie Pięciu Jezior, z jeziorami: Górne, Okrągłe, Długie, Głębokie i Małe. Różnica wysokości w wyżej wymienionej rynnie między jej dnem a wysoczyzną, dochodzi do 60 m. Stoki pokryte są lWami, koryto rzeki, w obrębie rynny szerokiej do 200 m, jest bardzo wąskie.Drawa na terenie województwa koszalińskiego przepływa przez 5 dużych jezior (Prosino, Żerdno, Drawsko, Krosino, Lubię) i kilkanaście mniejszych zbiorników. Staraniem władz, ze względów naukowych, społecznych, zdrowotnych i estetycznych, planuje się dolinę Drawy podnieść do rangi rezerwatu przyrody.Większość jezior położonych na pćłnocny-wschód od Szczecinka, łączy górny bieg Gwdy. Jeziora: Wierzchowo, Wielimie, Dołgie, Stępień, Smolęsko i Spore, rzeka Gwda i łączące je kanały tworzą tzw. Pętlę Szczecinecką. Pod względem różnorodności otaczającego krajobrazu, jest to jeden z atrakcyjniejszych szlaków wodnych na Pomorzu.Pozostałe rzeki województwa koszalińskiego (Dzierżę-cinka, Grabowa, Unieść) ze względu na zanieczyszczenie, nie rnają^ większego znaczenia dla turystyki.Lasy. Roślinność jest podstawowym elementem środowiska przyrodniczego decydującym o jego zdrowotności oraz o atrakcyjności dla turystyki i rekreacji. Las, jeżeli występuje w bezpośrednim sąsiedztwie wody, stwarza wyjątkowo korzystne warunki organizowania turystyki pobytowej’, natomiast przy braku kontaktu z wodą, może służyć do indywidualnej, niezorganiizo-wanej turystyki. W województwie koszalińskim lasy stanowią decydujący element krajobrazowy (35,1% powierzchni województwa).Przydatność lasów dla turystyki uzależniona jest odjego struktury i typu siedliskowego. Do najkorzystniejszych siedlisk należy bór suchy, bór świeży i bór mieszany świeży. Za korzystne uznaje się las świeży i las mieszany. Pozostałe siedliska, na przykład: bór wilgotny bagienny, ols itp., są ze względu na dużą ich wilgotność nieprzydatne dla turystyki, szczególnie pobytowej. Przydatność terenów leśnych • warunkuje również wiek drzewostanów. Przyjmuje się, że najkorzystniejszymi dla wypoczynku są drzewostany od 40 do 100 lat.Morena denna Pobrzeża Słowińskiego jest krainą lasów mieszanych z udziałem buka, dębów a przede wszystkim sosny. Kraina Pojezierza obejmuje obszar moreny czołowej, na której dominują lasy bukowe i mieszane. Górny bieg Drawy i Gwdy jest natomiast w zasięgu borów sosnowych porastających obszary piaszczystych pól sandrowych. Zarówno pod względem siedlisk jak i wieku drzewostanów większość lasów województwa koszalińskiego jest bardzo atrakcyjna dla turystyki krajoznawczej jak i pobytowej.Największe powierzchnie leśne znajdują się głównie na Pojezierzu Drawskim. W południowej części województwa znajduje się ciekawa Puszcza nad Drawą, w której znaleźć można rozległe partie lasu dziewiczego. Większość gmin, na obszarach jeziorno-leśnych ma średnią lesistość przekraczającą 40% (Kalisz Pomorski i Wierzchowo Drawskie po 57%; Wierzchowo, Biały Bór, Silnowo1, Ostrowice, Połczyn Zorój — po około 48% itp).Pozostałe obszary województwa koszalińskiego należą również do doiść obficie zalesionych. Należy jednak zaznaczyć, że nie ma tu większych kompleksów a dominują niewielkie lasy rozrzucone na całym obszarze.W województwie koszalińskim podobnie jak na całym Pojezierzu Pomorskim przeważają lasy iglaste, które stanowią około 90% jego powierzchni. Najwięcej jest sosny (około 85%), pozostałe to świerk, modrzew i jodła. Wśród lasów liściastych przeważają buki, dęby, brzozy i olchy. Nieznaczny procent powierzchni zajmują wiązy, klony, jesiony, graby, wierzby, topole i inne.Na szczególną uwagę zasługują również liczne wiejskie parki podworskie. Parki te straciły dawny ekskluzywny charakter, rosną’ jednak w nich liczne okazy, gatunków rodzimych i obcego pochodzenia, zasługujące na uwagę. Na terenie byłych powiatów: szczecineckiego, świdwiń-skiego i drawskiego stwierdzono około 150 większych i mniejszych parków wartych zwiedzenia. Dla przykładu we wsi Cieszyno nad jeziorem Siecino jest duży interesujący park otaczający pałac, z wieloma wartościowymi drzewami, między starymi dębami, bukami, topolami, grabami (do 2 m obwodu) i świerkami. Rośnie również kilka gatunków jodeł, jedlica Douglasa, żywotnik zachodni, limba i inne.Województwo koszalińskie, ze względu na nadmorskie położenie i posiadanie znacznych obszarów pojeziernych jest liczącym się w skali ogólnokrajowej regionem turystycznym. Obszary wypoczynkowe I i II kategorii stanowią 8,8% krajowych obszarów wypoczynkowych. Oprócz omówionych wyżej dwóch odmiennych obszarów turystycznych w Koszalińskiem występuje wiele mniejszych terenów bardzo interesujących pod względem turystyczno-krajoznawczym.Przedstawiony przegląd przyrodniczo-geo@rafiozny, ludnościowy i gospodarczy województwa koszalińskiego świadczy, że o atrakcyjności tegO’ regionu nie decydują walory turystyczne stworzone przez człowieka ale właśnie unikalne walory środowiska przyrodniczego (woda, las, rzeźba). Koszalińskie jest jednym z nielicznych obszarów, nie tylko w Polsce ale i w Europie, dysponujących tak dużym, dotychczas nie wykorzystanym, potencjałem środowiska przyrodniczego poszukiwanym przez miliony mieszkańców dużych i średnich miasi.
