Ptaki, obok szaty roślinnej, należą do tych elementów natury, które bodaj najbardziej kształtują krajobrazy przyrodnicze. Podczas gdy zwierzęta ssące pojawiają się w terenie najczęściej na krótki moment, pojedynczo lub małymi grupami, ptaki stanowią w niektórych kraj­obrazach najbardziej znamienny akcent. Wystarczy wspomnieć o wrażeniu, jakiego doznajemy w spotkaniu z pełnym ptactwa jeziorem, z jesiennym sejmem bocia­nów, z klangorem przelatujących żurawi czy ze stadem krzykliwych mew na wybrzeżu. Ptaki ożywiają naturę ruchem, lotniczymi ewolucjami a nierzadko wspaniałym śpiewem.W awifaunie (faunie ptaków) Pomorza, ze względu na charakter geograficzny regionu, ważną i interesują­cą pozycję zajmują ptaki związane z wybrzeżem mor­skim i w ogóle z wodami. Szczególnie charakterystycz­ne są mewy i rybitwy. Najpospolitsza jest mewa śmiesz­ka (Larus ridibundus), biały, czerwononogi ptak wiel­kości gołębia. Szczególnie licznie pokazuje się na Mię-dzyodrzu, nad Zalewem i pobliskimi jeziorami, gdzie gnieździ się dużymi koloniami w przybrzeżnych turzy-cowiskach. Mewa śmieszka zimuje w znacznych iloś­ciach w porcie szczecińskim. W okresie wiosennym ory­ginalny widok stwarzają mewy śmieszki na polach wy­brzeża, gdy stadami towarzyszą orzącym rolnikom. W pasie nadmorskim możliwe jest również sporadyczne gnieżdżenie się mewy srebrzystej (Larus argentatus) i pospolitej (L. canus); w każdym razie oba gatunki licznie odwiedzają szczecińskie wybrzeże w ciągu ca­łego roku. Inne gatunki mew: żółtonoga, siodłata i mała, nie należą do ptaków lęgowych na naszym terenie, ale zalatują do nas wcale nie tak rzadko. Mewy podlegają ochronie.Z rybitw ptakiem lęgowym na Pomorzu, często w tych samych miejscach co mewa śmieszka, jest rybitwa zwy­czajna (Sterna hirundo). Występuje masowo nad Bał­tykiem i wzdłuż rzek. Wyróżnia się czarną czapką na głowie i przeraźliwym, donośnym głosem. Przez wiele lat osobliwym miejscem gnieżdżenia się rybitwy zwy­czajnej na Zalewie był nawpół zatopiony żelazobeto-nowy wrak tankowca. Piękna rybitwa czarna {Chlido-nias nigra) ma szereg miejsc lęgowych nad pomorskimi jeziorami, między innymi nad jeziorami Świdwie i Li-wia Łuża. Nie ma pewności, ale przypuszczalnie gnież­dżą się jeszcze z rzadka na naszym wybrzeżu rybitwa popielata (Sterna macrura) i białoczelna (Sterna albi-frons). W przelotach pojawiają się inne gatunki ry­bitw: białoskrzydła i czubata.Ptasim klejnotem zachodniego wybrzeża Bałtyku jest ohar (Tadorna tadorna), ptak wielkości kaczki, z upie­rzeniem pięknie przystrojonym barwami bieli, czerni, zieleni i czerwieni; szczególnie charakterystyczny jest czerwony pas dokoła piersi. Rzadki ten ptak pojawia się w przelocie, ale nie jest wykluczone, że ma także miejsca lęgowe na wybrzeżu.Na wydmach Wolina gnieździ się rzadki, nie spotyka­ny w głębi kraju gatunek biegus zmienny (Calidris al-pina). Odbywa wędrówki wzdłuż wybrzeża i wtedy spot­kać go można licznie, jest towarzyski i mało płochliwy. Ściśle nadmorskim ptakiem jest również ostrygojad (Haematopus ostrdlegus), rzadki gatunek zachodnioeuro­pejski. Zwraca na siebie uwagę przenikliwym głosem; gnieździ się na wschód od Wolina, wśród wydm.„Herbowym” ptakiem wybrzeża Bałtyku jest nasz największy ptak drapieżny, orzeł bielik, zwany także birkutem (Ilaliaeetus albicilla). Imponujący jest w locie przy rozpiętości skrzydeł do 2,5 m, a jeszcze większe wrażenie wywołuje, gdy się go spotka siedzącego nie­ruchomo na uschłym drzewie. Ulubionym miejscem bie­lika są kikuty brzóz w martwej brzezinie nad Zalewem, koło Czarnocina. Miejsce lęgowe birkuta stanowią wy­sokie sosny lub buki, gdzie buduje potężne gniazda, większe niż bocianie.Obecnie znamy 15 stanowisk orła bielika w woje­wództwie. Niewątpliwie jest ich więcej, jak o tym świadczą liczne jego pojawy w czasie zimy nad mo­rzem, gdzie skupia się polując na ryby i ptaki wodne. Pomorze Szczecińskie należy niewątpliwie do najważ­niejszych rejonów rozprzestrzenienia tego wspaniałego ptaka. Bielik jest pod ochroną, ale mimo to kłusownicy tępią go nieustannie.Drapieżnikiem polującym na ryby jest również rybo-łów {Pandion haliaetus). Tępiony jak bielik, utrzymuje się tylko na nielicznych stanowiskach.Zimą na wybrzeżu pojawiają się ptaki z północy nie­kiedy dużymi stadami, jak śnieguła, skowronek górni-czek, tundrowa lodówka, edredon, tracz nurogęś, łabędź krzykliwy, perkoz rogaty i kilka gatunków gęsi.Obfitość wód i przyległe do nich szuwary, turzycowi­ska, trzęsawiska i łąki dają ogromne możliwości byto­wania licznym przedstawicielom bogatego ptasiego świata na Pomorzu. Typowymi ptakami jezior z miej­scami lęgowymi na brzegach w szuwarach są rozmaite kaczki, łyski, kurki wodne, gęsi, perkozy, tracze, nury i łabędzie. Z tej grupy do rzadszych i ciekawszych pta­ków należy nur czarnoszyi (Colymbus arcticus), dociera­jący ze wschodu Europy na Pomorze w okolice Choszcz­na, gągoł krzykliwy (Bucephala clangula), mający gniaz­da w rezerwatach Świdwie i Liwia Łuża, oraz kureczki:gowe znajdują się na Międzyodrzu pod Szczecinem, gdzie kolonia kormoranów liczy 600 sztuk, i na Wolinie koło Mokrzycy, gdzie liczbę ich ocenia się na 200 sztuk. Ponadto gnieździ się jeszcze w pięciu innych zarejestro­wanych stanowiskach w mniejszej ilości. Latem można zobaczyć liczne kormorany polujące na ryby na wybrze­żu morskim.Czapla siwa (Ardea cinerea) w locie odróżnia się od bociana odgiętą do tyłu szyją i głową. Jest stosunkowo pospolitym zjawiskiem nad szczecińskimi wodami i bag­nami. Ochroną objęte są tylko kolonie gnieżdżących się czapli; takich stanowisk występuje na Pomorzu Szcze­cińskim 33.Pięknym kształtem, popielatym upierzeniem, melo-zielona i karliczka (Porzana parva i P. pusilla), które ostatnio zagnieździły się w szuwarach jeziora Świdwie. Duże zainteresowanie budzi również występowanie w dzikim stanie jednego z najwspanialszych ptaków na­szych wód, łabędzia niemego (Cygnus olor). Na Pomo­rzu Szczecińskim jest on ptakiem zadomowionym i dzię­ki ochronie prawnej coraz bardziej zwiększa się jego liczebność i zagęszcza sieć stanowisk lęgowych. Według aktualnych obserwacji, łabędź niemy gnieździ się na 25 jeziorach.Do większych ptaków podlegających ochronie i zwią­zanych z wodami należą: kormoran, czapla i żuraw.Kormoran (Phalacrocorax carbo) — duży, czarny, z zielonkawym połyskiem, wytrwały w locie i świetnie nurkujący ptak — jest rozprzestrzeniony tylko na Po­morzu i Mazurach. Największe szczecińskie miejsca lę-dyjnym klangorem i lotem w charakterystycznych klu­czach wyróżnia się żuraw (Grus grus). Ptak niezwykle płochliwy, ostrożny, dlatego spotkać go można jedynie w najbardziej niedostępnych i rozległych bagnach, szczególnie w pobliżu olsów. Jako gatunek ginący pod­lega ścisłej ochronie. Ostatnio zaobserwowano na obsza­rze województwa 343 żurawie, na ogółem 33 stanowi­skach, z tego najwięcej na Pojezierzu Myśliborskim i w Puszczy Goleniowskiej.W strefie przybrzeżnej wód, w szuwarach spotkać można z ptaków chronionych bąka, bączka, siewki, błę­kitnego zimorodka, a w ścianach urwistych brzegów gnieżdżące się kolonie jaskółek brzegówek. Niezwykle rzadkim ptakiem gnieżdżącym się w szuwarach trzcin jest wąsatka (Panurus biarmicus). Ma ona nieliczne roz-proszone stanowiska w Europie, u nas dwa: na wschod­nim brzegu jeziora Miedwie i nad jeziorem Swidwie.W obrębie turzycowisk i mokradeł o charakterze łą­kowym uwija się bogactwo ptasiego świata. Żyją tu brodźce, biegusy, bekasy, czajki, derkacze, bataliony, potrzos, kulik i wiele innych. Do chronionych ptaków z tego środowiska należą: rzadka u nas pliszka żółta (Motacilla flava), trafiająca się sporadycznie sowa błot­na (Asio flammeus) i powszechnie znany bocian biały (Ciconia ciconia).Suchsze łąki oraz otwarte pola zamieszkują przepiór­ki, skowronki (pod ochroną), trznadel, potrzeszcz, orto-lan, dzierlatka, wrona, gawron. Do pożytecznych pta­ków otwartych przestrzeni należy kuropatwa, której liczebność na terenie województwa ostatnio jednak spada i wynosi tylko 4250 sztuk. Wspomniane wyżej prze­piórki są jeszcze mniej liczne. Ważne znaczenie dla upraw mają chronione ptaki drapieżne: myszołów zwy­czajny (Buteo buteo), sokół pustułka {Falco tinnunculus) i kobuz (Falco subbuteo), a także pstrokaty dudek (Upu-pa epops).Osobliwością rejonu Pyrzyc jest występowanie na po­lach największego ptaka lądowego Europy, dropia (fbtis tarda). Jest to mieszkaniec czarnomorskich stepów, nie­zwykle w Polsce rzadki. Najczęściej pojawiają się stad­ka po kilkanaście sztuk tego okazałego ptaka koło Sitna, Mielęcina, Pyrzyc i Dolic oraz w okolicach jeziora Płoń.W bagiennych lasach, w łęgach i olsach pojawia się lub gnieździ sporo ptaków spotykanych pospolicie w zbiorowiskach szuwarowych i na turzycowiskach, jakbrodźce, czaple, żurawie, trzciniaki i wodniki. W doli­nie Odry i nad Zalewem trzyma się łozowisk dość rzad­ki remiz (Remiz pendulinus), budujący misterne, wi­szące na krzewie gniazdo z małym otworkiem z boku. Z ptaków leśnych żyją w łęgach i olsach: słonka (Sco-lopax rusticóla) oraz prawnie chroniona wilga (Oriolus oriolus), słowik szary (Luscinia luscinia), rzadki podróż­niczek (Luscinia suecica) oraz niektóre sikory (Parus). Warto dodać, że na Pomorzu Szczecińskim rozprzestrze­nia się aktualnie inny doskonały śpiewak: słowik rdza­wy (Luscinia megarhynchos), przemieszczający się z za­chodu Europy.W lasach liściastych: dąbrowach, buczynach i grądach, żyje dużo charakterystycznych ptaków, jak sójka, zięba, grubodziób, dzwoniec, pokrzewki, świstunka, gołąb grzywacz i wiele innych. Pod ochroną znajdują się gnieżdżące się w tym typie lasu: dzięcioły — dzięcioł mały {Dryobates minor), średni (D. medius), z rzadka trafiający się dzięcioł białogrzbiety (D. leucotos) i zielo­ny (Picus viridis) oraz spokrewniony z dzięciołami krę-togłów (Jynx torquilla). Gdzieniegdzie utrzymuje się jeszcze w lasach Wolina, koło Łobezu i w Puszczy Bar­lineckiej ginący, olbrzymi puchacz (Bubo bubo). Spora­dycznie, ale na całym terenie pojawia się sowa uszata (Asio otus). Pod ochroną znajdują się śpiewacy leśni: rudzik (Erithacus rubecula), pleszka (Phoenicurus phoe-nicurus) i drozd śpiewak (Turdus ericetorum); wszyst­kie są stosunkowo rozpowszechnione.Sporo interesujących i podlegających ochronie ptaków żyje w różnych typach boru i w lasach mieszanych. W borach suchych często występuje skowronek borowy (Lullula arborea), lelek kozodój (Caprimulgus euro­paeus), nasz najmniejszy ptaszek mysikrólik (Regulus regulus), sikora sosnówka (Parus ater) i czubatka (P. cri-status) oraz dzięcioł duży (Dryobates major). W puszczy Wkrzańskiej i Goleniowskiej oraz w Wolińskim Parku Narodowym nielicznie pojawia się dzięcioł czarny (Dry-ocopus martius), a w rozproszonych stanowiskach — gołąb siniak (Columba oenas). Bory podmokłe i bagien­ne oraz brzeziny, jako bardziej niedostępne i spokoj­niejsze, są miejscem lęgowym wielu ptaków polujących potem na bardziej otwartych przestrzeniach torfowisk, przede wszystkin. czapli. W nich żyły w przeszłości także wytępione głuszce i cietrzewie. Cietrzew utrzymu­je się w najbliższym sąsiedztwie Pomorza Szczecińskie­go w lasach koszalińskich. Możliwe nawet, że żyje nie­licznie i u nas w bardziej pierwotnych lasach nad Dra­wą. Niezwykle rzadkim ptakiem, który gnieździ się w spokojnych, bagiennych lasach jest bocian czarny (Ciconia nigra). Aktualnie znanych jest 6 stanowisk lę­gowych w województwie tego oryginalnego bociana, mającego piękne czarne upierzenie o metalicznym po­łysku. W borach mieszanych żyją najchętniej mucho-łówki mała (Muscicapa parva) i żałobna (M. hypoleuca), pospolita i znana wszystkim kukułka (Cuculus canorus) oraz niektóre gatunki sów, dzięciołów i drozdów; wszyst­kie one podlegają ochronie. Rzadkim drapieżcą jest ka­nia ruda (Milvus milvus), mająca 7 zaobserwowanych ostatnio lęgowisk w województwie, oraz orlik (Aquila pornarina), gnieżdżący się w Puszczy Wkrzańskiej.Do prawie doszczętnie wytępionych ptaków, które powoli stają się liczniejsze i wracają na swój dawny teren, należy kruk (Corvus corax). Miejsca lęgowe kru­ka na Pomorzu nie są zbyt dobrze znane, ale w okoli­cach Szczecina obserwuje się w przelotach pojedyncze pary każdego roku.Ptakiem, który podlega ochronie i jeszcze przed parulaty nie był znany na Pomorzu jest synogarlica turecka, zwana także sierpówką (Streptopelia decaocto). Ostat­nie obserwacje potwierdzają częste występowanie tego gatunku w szczecińskich parkach.

Comments

comments