ROŚLNOŚĆ PIASKOWA
Ruchome piaski i wydmy są nieodłącznym i charakterystycznym elementem krajobrazu naszego wybrzeża morskiego. Pola piaszczyste pojawiają się również w różnych miejscach w głębi terytorium Pomorza Szczecińskiego. Na obu siedliskach występuje specyficzna roślinność, której byt cechuje ustawiczna walka z ruchomym podłożem.Roślinność wydm nadmorskichNa wydmie szarej, w zapleczu wydm białych, piasek jest lepiej zestalony, a roślinność bardziej zwarta i bogatsza florystycznie. Panuje tutaj dość barwny zespół kocanek piaskowych i jasieńca przybrzeżnego Liczne gatunki występują tu jako specjalne odmiany nadmorskie, np.: wydmowy jastrzębiec baldaszkowy czy nadmorski fiołek trójbarwny Dobrze umacnia piasek turzyca piaskowa , której podziemne pędy ciągną się długimi sznurami w różnych kierunkach. Spotwiącym przedpole właściwego wału wydmowego. Pionierską rolę odgrywają nieliczne rośliny budujące zespół perzu sitowego Szczególnie charakterystyczną rośliną, doskonale przytrzymującą lotny piasek, jest tutaj honkenia piaskowa , rozpowszechniona na całej linii wybrzeża. Jest to niepozorna roślinka o mięsistych listkach, która stale rosnąc zacięcie walczy z zasypującym ją piaskiem. Na pustym, niegościnnym terenie plaży stanowi symbol życia.Przedni wał wydmy, czyli tzw. wydma biała, jest siedliskiem charakterystycznej roślinności trawiastej. Typowe są zwłaszcza skupienia tak okazałych traw, jak piaskownica zwyczajna i wydmuchrzyca piaskowa Twarde i odporne liściekać leż można najpiękniejszą, „herbową” roślinę wybrzeża Bałtyku —’mikołajka nadmorskiego . W bardziej wilgotnych zaklęśnięciach wydmy szarej rozwija się najczęściej wrzosowisko. Wydma szara przechodzi stopniowo w zalesioną wydmę brunatną.Warto w spomnieć jeszcze o odrębnym zespole porastającym strome krawędzie klifu. Są to murawy nadmorskich form koniczyny i przelotu . Wespół z krzewami rokitnika odgrywają one znaczną rolę w umacnianiu podmywanych zboczy klifowych.Roślinność piaszczysk śródlądowychPola luźnych piasków występują w rozproszeniu na całym terytorium Pomorza Szczecińskiego, najczęściej na piaszczystych z natury terasach nadzalewowych i sandrach, rzadziej na obszarach morenowych. Porastają je charakterystyczne suche i niezbyt zwarte murawy piaskowe. Typowym przedstawicielem, stosunkowo najszerzej rozprzestrzenionym, szczególnie na śródlądowych wydmach i odłogach poleśnych, jest murawa ze szczotli-chą siwą . W płatach tej murawy rzucają się w oczy gęste, seledynowe kępki rośliny przewodniej. W czasie suszy murawa szczotli-chowa różowieje, a potem, jeszcze bardziej wysychając, staje się szarobiała. Charakterystyczne dla przestrzeni międzykępowych są da minki specjalnych piaskowych mchów i porostów.Trochę wilgotniejsze piaszczyska śródlądowe pokrywają murawy z za wciągiem . Na siedliskach cieplejszych i zasobniejszych w związki wapnia występuje niska murawa trawiasta, z dużym udziałem kępkowych kostrzew i strzęplic . Pod w: ględem florystycznym są 1o zbiorowiska bogate, ale rośliny, poza trawami, są zwykle małe, niepozorne, kobiercowe, jak np. płożące się dar-ninki pachnącej macierzanki czy gruboszowatych rozchodników , mających mięsiste listki, jak u kaktusów. Barwnym akcentem wśród szczeciniastych traw jest pospolity tu, czerwono kwitnący goździk kartuzek .Opisywane murawy są szczególnie charakterystyczne dla krajobrazu Pojezierza Ińskiego. Od nich to tamtejsze połogie, odlesione pagóry zwane są pustaciami. Ińskie pustacie, mimo monotonii samych muraw, właśnie w kontraście z sąsiadującymi jeziorami i lasami stwarzają pejzaż o swoistym pięknie i uroku.Murawy stepowePrawdziwych stepów — płaskich, bezkresnych, trawiastych równin — Pomorze Szczecińskie oczywiście nie ma. Mamy jednak tu liczne miejsca, które w okresie pełnego rozwoju i kwitnienia roślin przypominają jak najbardziej ukwiecony i grający różnymi barwami step. Są to otwarte, słoneczne, silnie nagrzane zbocza przełomowych odcinków doliny Odry, doliny jej dopływu Rurzycy oraz niektóre stoki moren w Kotlinie Pyrzyc-kiej. Szczególne warunki mikroklimatyczne panujące na stromych, nasłonecznionych krawędziach sprawiają, że skupia się tu przebogata flora, o najbardziej odrębnym charakterze fitogeograficznym. Większość składników muraw stepowych pochodzi z południowo-wschodnich stepowych obszarów kontynentu europejskiego. Roślinność muraw zawsze żywo interesowała botaników i z racji swego geograficznego pochodzenia nazywana bywa często roślinnością pontyjską, a ze względu na wymagania siedliskowe — roślinnością ciepłolubną lub ksero-termiczną.Najpiękniej wykształcone murawy występują nawschodniej krawędzi doliny Odry kolo Bielinka , na zachodniej między Kamieńcem a Szczecinem uaz na stromych zboczach nad jeziorem Miedwie w okolicy Grędźca . Głównym zespołem występującym w różnych odmianach florystycznych jest murawa ostnicowa . Rośliny w zespole cechują się okresowym masowym zakwitaniem, co daje różne barwne aspekty sezonowe, równie piękne wiosną, latem jak i jesienią. Złotożółty jest aspekt wczesnowiosenny, gdy zakwitają: pięciornik piaskowy , smagliczka i wilczomlecz . Później zakwitają, barwiąc całą murawę na biało, najpiękniejsze rośliny zespołu: ostnica powabna i pajęcznica liliowata . Różnobarwny jest aspekt letni, zakwita wtedy większość roślin murawy, a między nimi drugi piękny gatunek ostnicy — ostnica włosowata . Zadziwiająca jest różnorodność roślin, skala barw i koloryt płatów pojawiających się i znikających w ciągu sezonu wegetacyjnego. Jesienią murawy stają się brunatne, ale gdzieniegdzie i wtedy jeszcze może zakwitnąć jakiś nowy element ożywiając usychającą darń. Będą to np. żółte łany ożoty .Prace botaniczne wymieniają dosłownie setki gatunków roślin wchodzących w skład pomorskich muraw stepowych. Dodajmy zatem do wymienionych roślin przewodnich chociaż kilka bardziej masowych i charakterystycznych elementów: szałwia łąkowa , ostrołódka kosmata, turzyca niska , dzwonek syberyjski , sasanka łąkowa , lepnica wąskopłatkowa , czyściec prosty , strzęplica nadobna , kłosownica pierzasta . Warto wymienić także najrzadsze gatUMti, takie jak storczyk purpuiowy , zaraza wielka , szczeć owłosiona .Zagrożeniem dla pomorskich muraw stepowych są wdzierające się tu zarośla różnych kserotermicznych krzewów. Najłatwiej wciskają się w ich obręb krzewy tarniny i róż, co obserwować można szczególnie w rezerwatach. Poza rezerwatami pochód zarośli bywa skutecznie powstrzymywany przez wypas, a także przez wypalanie muraw wczesną wiosną. Spokrewniona z murawami kserotermiczna dąbrowa omówiona zostanie osobno łącznie z lasami.Scharakteryzowana uprzednio roślinność obejmowała zbiorowiska dość słabo zmienione przez człowieka i znajdujące się jeszcze we względnej równowadze biologicznej z warunkami środowiska. Roślinnością zastępcząnazywamy te zbiorowiska, które powstały na miejscu zespołów naturalnych w wyniku działalności ludzkiej. Należą tu zespoły łąk, zespoły chwastów w uprawach i zbiorowiska ruderalne.Roślinność łąk w zależności od uwilgotnienia i warunków glebowych siedlisk jest silnie zróżnicowana. Na żyznych glebach mineralnych najbardziej rozpowszechniona jest kwiecista łąka rajgrasowa . Na zmeliorowanych torfowiskach, na użytkach kośnych, panuje przeważnie łąka rdestowo-ostrożeniowa , składająca się z traw i mniej wartościowych ziół, a na pastwiskach przeważają zbiorowiska śmiałka darniowego; pospolite u nas pastwiska śmiałkowe i sitowe należą pod względem gospodarczym do najsłabszych użytków zielonych.Z ciekawszych zespołów łąkowych należy wymienić subatlantycki zespół situ tępokwiatowego , bezwartościowy rolniczo, ale bogaty w rzadkie dla naszej flory gatunki roślin. Osobliwością regionalną jest również odmiana nakredowa łąki trzęś-licowej , rozpowszechniona na Pojezierzu Myśliborskim. W płatach tej łąki rośnie wiele rzadkich roślin wapieniolubnych, jak owadozerny tłustosz , goryczka błotna , centuria nadbrzeżna i sporo rzadkich mchów i turzyc.Inną grupę roślinności zastępczej stanowią chwasty upraw, które pojawiają się i rozmnażają wbrew woli rolnika. Stwierdzono, że inne zespoły chwastów towarzyszą roślinom okopowym, inne zbożowym, a jeszcze inne rozwijają się w ogrodach i sadach. Nie będąc rolnikami, często zachwycamy się polem czerwonym od maków czy błękitnym od bławatków, nie myśląc o ponoszonych stratach. Interesującym zbiorowiskiem chwastów ze względu na rozprzestrzenienie tylko w pasie nadbałtyckim jest zespół chroszcza i chłodka Nawet najbardziej zmienione przez człowieka miejsca, jak tory kolejowe, drogi, przychacia i gruzowiska, mają swoją odrębną i specyficzną roślinność, zwaną roślinnością ruderalną. Wbrew mniemaniom skład zbiorowisk ruderalnych jest bardzo bogaty. Spotkać tu można, oprócz gatunków rodzimych, liczne rośliny obcego pochodzenia, które przywleką do nas trans- port, handel i ruch ludności; rośliny te nazywane są synantropijnymi. Do rzadkich na Pomorzu roślin synantropijnych należy np. wiesiołek piaskowy , szczaw omszony , rdest sachaliński , bylica austriacka i amerykańska .Warto jeszcze wspomnieć o roślinach egzotycznych specjalnie sprowadzonych do licznych parków Pomorza. Do ciekawszych roślin należy jedyny w Polsce okaz sek-woji olbrzymiej , rosnący w Glinnej pod Szczecinem, czy w samym Szczecinie rozmaite gatunki klonów, świerków i jodeł, pochodzące z różnych kontynentów.
