KANIE-Duża wieś położona w odległości 2 km od stacji ko­lejowej o tej samej nazwie, w kotlinie, na skraju Pa­górów Chełmskich. W sąsiedztwie rozciąga się duży kompleks leśny oraz rozległe łąki z zespołem stawów rybnych, które mogą być również wykorzystywane ja­ko kąpielsko. Miejscowość spełnia warunki, by stać się wsią letniskową i miejscem niedzielnego wypoczynku. Wykopaliska archeologiczne świadczą o bardzo starej metryce wsi. W wyniku częstych pożarów jej mieszkań­cy zmuszeni byli trzykrotnie zmieniać miejsce pobytu. Najstarszą lokalizacją wsi było uroczysko zwane „gro­szowym dworzyskiem” albo „majdanem”. Wśród miej­scowej ludności zrodziła się legenda, która mówi o ukry­tym tam skarbie.W okresie okupacji w pobliżu wsi Kanie partyzanci przeprowadzili wiele udanych akcji na niemieckie po­ciągi z transportem wojskowym.ZABYTKI: Wczesnośredniowieczne grodzisko, poło­żone wśród łąk i mokradeł, zwane „szwedzkimi oko­pami”. Źródła mówią, że w okolicy Kaniego jeszcze w ubiegłym wieku znajdowało się około 100 kurhanów. We wsi obejrzeć można kościół z 1937 roku, zbudowa­ny w miejscu dawnej cerkwi unickiej, w którym znaj­dują się pounickie ołtarze barokowe z 1700 roku. Bu­dynek dawnego dworu wzniesiony został w 1848 roku, w stylu późnego klasycyzmu, z elementami eklektycz­nymi. Z dawnego wystroju zachowały się tylko dwa marmurowe kominki. Obecnie w budynku tym mieści się dom opieki społecznej. Wokół dworu rozciąga się dobrze zachowany park o układzie angielskim, szcze­gólnie piękna jest aleja grabowa. W pobliskiej wsi Wólka Kańska wydobywany jest od dawna kamień bu­dowlany zwany opoką, gdzie często są znajdowane pięk­ne okazy skamielin skorupiaków morskich.Urząd Gminy w Rejowcu Fabrycznym. We wsi szko­ła, sklep, poczta. Połączenia PKS i PKP z Chełmem (odl. 30 km).KOROLÓWKA-Państwowe Gospodarstwo Rolne leżące na obszarze Garbu Włodawskiego w otoczeniu rozległych łąk, które są wykorzystywane do wypasu dużych stad bydła. Łą­ki te słyną z obfitości rosnących tu pieczarek. W odle­głości 3 km znajduje się las. Turystyczną atrakcję sta­nowi możliwość korzystania z przejażdżek konnych oraz z lekcji jazdy konnej w szkółce jeździeckiej, czynnej w sezonie.Urząd Gminy we Włodawie (odl. 5 km). We wsi: sklep spożywczy. Połączenia PKS z Włodawą.KRASNYSTAW-Miasto liczące 16 tys. mieszkańców, zajmujące po­wierzchnię 42 km*. Przecina je międzynarodowa trasa samochodowa E-81. Odległość od Warszawy — 223 km. Przez Krasnystaw przepływa rzeka Wieprz, prawy do­pływ Wisły. Miasto leży u zbiegu dwu subregionów. Na zachodzie rozciąga się centralna część Wyżyny Lu­belskiej, zwana Wyniosłością Giełczewska, na wscho­dzie tzw. Działy Grabowieckie. Oba subregiony lesso­we, choć nieco odmienne, rozdziela dolina Wieprza. Na­zwa miasta nawiązuje do malowniczego położenia nad istniejącym tu niegdyś rozległym stawem.Krasnystaw powstał w II połowie XIV wieku na gruntach wsi Szczekarzew. Był to warowny, wczesno­średniowieczny gród mający początki w czasach władztwa plemienia Lędzian. Tędy prowadził na Ruś pra­stary szlak handlowy. Władysław Jagiełło w roku 1394 przeniósł miasto na prawo magdeburskie. Monarcha da­rzył gród szczególnymi względami, często zjeżdżał tu na odpoczynek, a w roku 1426 przez wiele tygodni ku-rował złamaną na łowach nogę. Miasto stanowiło wła­sność królewską. Nad Wieprzem, na miejscu obecnej szkoły mechanicznej stał zamek kamienny wzniesiony przez Kazimierza Wielkiego. Królowie polscy nadawali 1 miastu wciąż nowe przywileje, co spowodowało jego szybki rozwój. Krasnystaw stał się wkrótce drugim co ido wielkości miastem obszaru między Wisłą a Bugiem. Był jednym z najlepiej „urządzonych” miast ówczesnej ‚^Rzeczypospolitej. Miał rzadko wówczas spotykaną za-Łudowę murowaną, silne murowane obwarowania i roz-[Jwiniętą sieć sklepów. Znaczenie jego wzrosło, gdy w 1’Jroku 1490 przeniesiono tu siedzibę biskupstwa chełm-Ifekiego. Kuria biskupia mieściła się w Krasnymstawie przez ponad trzy wieki. W czasach staropolskich był też Krasnystaw siedzibą starostwa grodowego oraz sto­licą powiatu.1 W końcu XV wieku miasto dwukrotnie niszczyli Ta­tarzy, a w roku 1524 spustoszył je groźny pożar. Ka­zimierz Jagiellończyk odbudował Krasnystaw. Miasto zostało opasane murami, nad Wieprzem zaś na nowo wznosił się zamek królewski. W nim to więziony był arcyksiążę Maksymilian, pretendent do korony polskiej, wzięty przez Jana Zamoyskiego w 1588 roku do niewoli pod Byczyną. W XVII wieku najazdy wojsk szwedzkich i kozackich, a także zaraza morowa przyniosły zniszcze­nie miastu. Trzeba było całego wieku, by podźwignęlo się ono z upadku. W końcu XVIII wieku liczyło 2900 mieszkańców, Chełm w tym czasie miał 2400 mieszkań­ców.Po pierwszym rozbiorze Polski Krasnystaw znalazł się pod panowaniem Austrii później wszedł w skład Księstwa Warszawskiego, a następnie Królestwa Kon­gresowego. Znaczenie miasta ciągle malało. W okresie międzywojennym Krasnystaw był prowincjonalnym miasteczkiem; nie miał światła elektrycznego ani po­łączeń drogowych z wieloma miejscowościami. Herb mia­sta przedstawia dwa złote karpie ustawione jeden nad drugim, zwrócone głowami w przeciwnych kierunkach, w polu błękitnym.W czasie powstania styczniowego mieszkańcy mia­sta i okolic licznie wstępowali do partii powstańczych. Działała tu prężna komórka obozu „czerwonych”. Kra­snystaw w tym czasie był obsadzony przez silny gar­nizon rosyjski, którego pododdziały czyniły wypady napartie powstańcze. W trakcie jednego z takich rekone­sansów Rosjanie rozbili pod Żalinem oddział Mikołaja Nieczaja (22II 1863 r.), a jego samego ujęli i rozstrze­lali w Krasnymstawie. Pod Fajsławicami rozegrała się jedna z większych bitew w tym rejonie, zakończona klęską powstańców. Na fajsławickim cmentarzu spoczy­wają zwłoki 763 powstańców.Silnym echem odbiła się tu rewolucja 1905 roku. W mieście i na wsiach szerzyły się strajki robotników fol­warcznych i chłopów. Obok żądań natury socjalnej do­magano się wprowadzenia w szkołach języka polskie­go. Ruchowi temu patronowały PPS i SDKPiL. Od te­go czasu datuje się rozwój ruchu ludowego na tym terenie. W okresie porewolucyjnym koncentrował się on wokół zagadnień społeczno-ekonomicznych i oświa­towych. W czasie I wojny światowej głównym jego ce­lem było działanie na rzecz wyzwolenia narodowego; ludowcy masowo uczestniczyli w pracach Polskiej Or­ganizacji Wojskowej. W 1917 roku istniały tu 32 koła powstałego dwa lata wcześniej Polskiego Stronnictwa Ludowego, prowadzące masową pracę oświatową. Koła młodzieży wiejskiej w dawnym powiecie krasnostaw­skim stanowiły 40% ruchu wiciowego w województwie lubelskim.Działania II wojny światowej nie ominęły równie; Krasnegostawu. 18 września 1939 roku nacierająca z kie­runku Żółkiewki 4 Dywizja Piechoty niemieckiej opa­nowała po walkach miasto, wypierając oddziały pol­skie. Zgrupowanie gen. Dąb-Biernackiego chcąc prze­dostać się na południe, zaatakowało w nocy z 18 na 19 września Krasnystaw, na który uderzył 9 Pułk Pie­choty. Wyparto Niemców spod Krupego, oddziały pol­skie dotarły do Wieprza, nie zajęły jednak Krasnego­stawu. Straty były znaczne, wielu żołnierzy zginęło, du­żo też było rannych. W nocy z 19 na 20 września od­działy polskie przesunęły się dalej na południe.W okresie okupacji rejon Krasnegostawu i samo miasto stanowiły silną ostoję oddziałów partyzanckich i ruchu oporu. Miejscowe społeczeństwo odpowiadało walką na terror hitlerowski. Już w połowie września zaczęły powstawać grupy konspiracyjne. Szczególnie sil­ny na tych terenach był ludowy ruch oporu. Powstał? tu tzw. Straż Chłopska (Chłostra), a później liczne od działy BCh, ZWZ i AK. W latach 1942-1943 pojawiły się pierwsze oddziały Gwardii Ludowej, a następnie Armii Ludowej. Wydawano tu pisma i komunikaty kon­spiracyjne (m. in. „Wieś tworząca”). Głośna była bra­wurowo przeprowadzona akcja na więzienie krasno­stawskie. W nocy z 19 na 20 września 19*3 roku od­dział BCh dowodzony przez S. Sokołowskiego, ps. „Rolnik”, zaatakował straż hitlerowską broniącą wię­zienia i uwolnił 234 więźniów. W lutym 1943 roku pow­stał w Krasnymstawie Powiatowy Komitet PPR. Wios­ną 1944 roku zawiązana została Powiatowa Rada Na­rodowa. 25 lipca 1944 roku do miasta wkroczyły od­działy 3 Gwardyjskiej Armii, należącej do 1 Frontu Ukraińskiego.W rynku krasnostawskim wznosi się kamienny pomnik ku czci żołnierzy i partyzantów, którzy zginęli w walce z niemieckim okupantem. Na przedmieściu Zastawie stoi pomnik ufundowany przez społeczeństwo dla uczczenia żołnierzy poległych w kampanii wrześ­niowej 1939 roku. Pamiątkowe tablice na cześć zamor­dowanych w czasie okupacji mieszkańców Krasnego­stawu zostały wmurowane w ścianę liceum przy ul. Nocznickiego, ratusza i budynku straży pożarnej.Po wyzwoleniu miasto — mimo niewielkich zniszczeń — było bardzo zaniedbane. Na tych problemach sku­piono szczególną uwagę. Powstawały instytucje użytecz­ności publicznej, przybywało izb mieszkalnych, urucha­miano zakłady przemysłowe, z których największym jest cukrownia. Z innych zakładów należy wymienić: proszkownię mleka zbudowaną na licencji włoskiej, która należy do największych w Europie, Zakłady Prze­mysłu Odzieżowego „Cora”, rozbudowywane obecnie zakłady wyrobów sanitarnych, fabryki ceramiki budow­lanej i fermentownię tytoniu. W mieście wybudowa­no nowoczesny szpital, są szkoły podstawowe, zawodo­we i ogólnokształcące. Krasnystaw znany jest w kraju z obchodzonych tu rokrocznie we wrześniu dożynek chmielowych, tzw. Krasnostawskich Chmielaków. W programie imprezy jest m. in. widowisko obrzędowe ukazujące wszystkie prace związane z uprawą chmielu. Przez miasto prowadzi turystyczny szlak pieszy Ariań-ski.ZABYTKI: Na brzegu wyniosłej skarpy Wieprza wznosi się zespół pojezuicki, składający się z kościoła i trójskrzydłowego budynku kolegiackiego, które za­mykają wewnątrz czworokątny dziedziniec. Kościół zo­stał wzniesiony w latach 1697-1715 według projektu architekta Jana Delamarsa, z fundacji Potockich. Ma szeroką nawę główną i dwie boczne utworzone z rzędu kaplic, na froncie wznoszą się dwie wieże. W latach 1773-1790, przejściowo, pełnił funkcję kościoła kate­dralnego (obecnie parafialny). Utrzymany jest w stylu barokowym, ma bogaty wystrój wnętrz ze sztukateria­mi listwowymi w postaci ram i medalionów. Cenna jest późnobarokowa polichromia z 1723 roku wykonana przez malarza Adama Swacha. Wyposażenie wnętrza pocho­dzi z XVIII wieku. Liczne obrazy, rzeźby, ołtarze na­dają zabytkowi charakterystyczne dla baroku wrażenie bogactwa i dostojeństwa. Interesujący akcent w sylwe­cie miasta stwarzają zwieńczenia wież w postaci mo­numentalnych rzeźb figuralnych. Na tyłach kościoła znajduje się skromny barokowy pałacyk biskupi z wmu­rowanym fragmentem późnogotyckiego portalu, prze­niesionym z zamku krasnostawskiego. W podwórcu przed kościołem zachowały się zabytkowe budynki daw­nego seminarium i wikariatu.Z okresu gotyku pozostał w województwie chełmskim jeden zabytek. Jest nim dawny kościół augustiański pochodzący z 1505 roku. Przekształcony i pozbawiony cech stylowych, zachował jednak gotycką bryłę i struk­turę murów. Przy kościele znajduje się klasztor, również poaugustiański, z XVII wieku. Obecnie mieści się tu szkoła mechaniczna. Przy ul. Lubelskiej wznosi się koś­ciół poaugustiański zbudowany znacznie później, bo w 1839 roku. Obok niego znajduje się dzwonnica i ka­pliczka, także z XIX wieku. W rynku i przyległych ulicach zachowały się kamienice z XVIII i XIX wiekuelewacjach późnobarokowych i klasycyzujących. Drew­niany dwór kłasycystyczny konstrukcji zrębowej, otyn­kowany, parterowy, z dachem krytym gontem zbudo­wany został w XIX wieku; położony jest koło szosy prowadzącej z Krasnegostawu do Żółkiewki. Przy ul. Konopnickiej stoi kamienny kłasycystyczny spichlerz z podcieniami i dachem krytym gontem, zbudowany w połowie XIX wieku.KRAŚNICZYNWieś jest położona nad rzeką Wojsławką (prawy do­pływ Wieprza), tuż przy szosie Krasnystaw—Wojsławi­ce—Hrubieszów, na obszarze Działów Grabowieckich. Te­ren jest bardzo urozmaicony. Sąsiadujące z rzeką wy­niosłości wznoszą się nad nią o kilkadziesiąt metrów (do 80), a strome zbocza pocięte są głębokimi wąwo­zami. W pobliżu rozciąga się las mieszany, w którym jest stanowisko 18 starych modrzewi polskich — pomnik przyrody.W XV wieku osiedle było własnością Kraśniczyń-skich, później Sanguszków, Sienickich, Miączyńskich i wreszcie Poletyłłów. Według wzmianki historycznej z roku 1564 Kraśniczyn stanowił „oppidullum Miączyń­skich”, a więc był wówczas miasteczkiem. Data jego lokacji nie jest znana. Była to typowo kresowa osada b charakterze wiejskim. W XIX wieku zbudowano tu karczmę, budynek ten dotrWał do dziś. Również w XIX wieku roizwihął się drobny przemysł i handel. Uruchomiono niewielką fabrykę mebli giętych, terpen-tyniarnię, smolarnię i piec wapienny. W roku 1810 miejscowość miała 83 domy i 448 mieszkańców zajmu­jących się w większości rolnictwem. Herbem Kraśni­czyna jest godło Miączyńskich: czarna trąbka ze zło­tym wiązaniem i okuciami, nad nią złoty krzyż mal­tański z wydłużonym dolnym ramieniem, w polu czer­wonym.W czasie ostatniej wojny, od maja do czerwca 1942 roku, hitlerowcy wymordowali w Kraśniczynie 200 Ży­dów. Okolice wsi były terenem działalności oddziałów partyzanckich, które przeprowadzały liczne akcje bojo­we przeciwko okupantowi. Ku czci poległych w latach 1939—1944 żołnierzy i partyzantów wzniesiono tu pom­nik. W odległej o 1 km Starej Wsi znajduje się cmen­tarz wojenny z okresu I i II wojny światowej. ZABYTKI: Dawna cerkiew unicka (obecnie kościół) zbudowana została w latach 1840—1857, murowana, otynkowana. Zajazd z końca XVIII wieku, murowa­ny, z podcieniami, ma być wkrótce odrestaurowany z przeznaczeniem na placówkę kulturalną.Siedziba Urzędu Gminy. We wsi: GS, sklepy, jadło­dajnia. Połączenia PKS z Krasnymstawem i Chełmem.KRUPE-Wieś położna w dolinie niewielkiego strumienia wpadającego do Wieprza, w pobliżu szosy prowadzącej z Krasnegostawu do Chełma. W sąsiedztwie znajduje się zespół stawów rybnych.ZABYTKI: Późnorenesansowy zamek został wznie­siony na przełomie XVI i XVII wieku przez Pawła Orzechowskiego, arianina, działacza sejmowego i współ­pracownika hetmana Jana Zamoyskiego. Budowla mia­ła charakter dużego zespołu warownego, złożonego z zamku właściwego i przedzamcza. Zamek od przedzam-cza oddzielała sucha fosa i mury obronne, cały zespół natomiast otaczała z trzech stron fosa napełniona wo­dą, a od północy staw. Przedzamcze obwarowano mu­rami kurtynowymi z bastejami w narożach. Obecnie istnieją pozostałości zewnętrznych murów zamkowych. Zamek był budowlą dwukondygnacyjną, wysoko pod­piwniczoną, składającą się z dwu skrzydeł zamykają­cych wewnętrzny czworoboczny dziedziniec. Ściany zewnętrzne zamku wieńczyła attyka z renesansowym grzebieniem, zachowana częściowo do dziś. Fasadę bu­dowli zdobiły pilastry i gzymsy oraz renesansowa de­koracja sgraffitowa, jedyna zachowana w województwie. Można ją oglądać na szczytowej ścianie zachodniego skrzydła. W narożniku usytuowana jest sześciokątna, przysadzista basteja. Zewnętrzny wystrój budynku uzu­pełniała od strony dziedzińca dwuarkadowa galeria, a od strony stawu loggia widokowa. Zachowane detale ka­mieniarskie i kafle glazurowane świadczą o bogatym vystroju budowli.Dawny dwór z lat 1779-1782 został zbudowany przez Jana Michała Reja. Jest on murowany, parterowy, z dwoma alkierzami i portykiem, ma dach łamany pol-;ki. Zachował się częściowo wystrój wnętrza (portale, !asety, wzorzysta posadzka). We fragmentach parku podworskiego założonego na początku XIX wieku roś-lie kilka starych drzew. Dawna cerkiew (obecnie koś-liół) w stylu bizantyjsko-ruskim zbudowana została w tońcu XIX wieku.We wsi Krynica (odl. 3,5 km) niezwykle interesują-ą budowlą, pochodzącą zapewne z I połowy XVII wie-iu jest tzw. Grobisko. Ma ona kształt wyniosłego ostro-łupa zbudowanego z cegły, który wieńczy parterowe umieszczenie kamienne na rzucie kwadratu. Istnieje lomysł, iż ma to być kaplica grobowa Pawła Orzechow-kiego.W czasie II wojny światowej wieś Krupe stała się liejscem starcia polskich żołnierzy z Niemcami. W iniu 19 września 1939 roku II Batalion 95 Pułku Pie­choty mjr. Józefa Kojdara stoczył tu bój z nacierają­cym od strony Krasnegostawu oddziałem wydzielonym niemieckiej 4 Dywizji Pancernej. Batalion stracił całą companię ludzi, atak nieprzyjaciela został jednak od­party.Urząd Gminy w Krasnymstawie. We wsi: poczta, iklep spożywczy i przemysłowy. Połączenia PKS z Kra-nymstawem i Chełmem.

Comments

comments