WYCIECZKA DO LĘDOWSKICH WYDM
Wydmy Lędowskie’, położone na zachód od Ustki, są dość wyraźnie wykrojone w krajobrazie. Od południa otacza je równinny obszar (do 10 m n.p.m.), dość często zabagniony, który lekko obniża się w kierunku zachodnim, schodząc w rejonie Zaleskiego Bagna do i m n.p.m. Od Wydm Mo-delskich i Zaleskich, położonych bardziej na zachód, oddzielone są lekkim obniżeniem wydmowym. Obszar Wydm Lędowskich długości 4,5 km i szerokości 1,5 km, posiada dość znacznie urozmaiconą rzeźbę; wysokości wahają się od 11—41 m n.p.m. Wydmy porośnięte są lasem iglastym i roślinnością wydmową.Wycieczkę rozpoczynamy sprzed dworca PKP. Po przejściu mostu na pierwszym kilometrze skręcamy w prawo, skąd rozpoczyna się polna droga wiodąca na zachód do wsi Lędowo (2,5 km). Na trasie marszu po prawej stronie widoczne są charakterystyczne zwały piasku wydmowego, porośnięte skąpą roślinnością. Piaski te mają prawie jednakową wielkość ziarn (średnica 0,25—0,50 mm), które są dobrze obtoczone i mają oszlifowaną powierzchnię. Z prawej strony mijamy obszary lekko zabagnione, równinne.LĘDOWO — to wieś o charakterystycznym kształcie owalnicy. Warto tutaj zwrócić uwagę na stare chałupy szkieletowe wypełnione gliną, o dachach naczółkowo–dymnikowych, krytych strzechą. Na południowy zachód od wsi widoczny wiatrak-młyn, prawdopodobnie z pierwszej połowy XIX wieku.Idąc dalej wzdłuż wydm osiągamy miejscowośćMODLINEK. Są tu także chałupy szkieletowe oraz położony na południu od wsi nieduży park leśny(starodrzew), w którym jest m. in. dąb o obwodzie 4,3 m, świerk (2,5 m) i inne. W kierunku1 północnym — po prawej stronie — widoczne jest największe wzniesienie Lędowskich Wydm — 41 m n.p.m.Ze wsi Modlinek kierujemy się ku południowi do miejscowościMODŁA (1,2 km). Teren jest zabagniony i równinny. Jest tu kilka starych chałup szkieletowych z około r. 1800, wypełnionych gliną i krytych strzechą. Nr 9 ma dach naczółkowo-dymnikowy, łuk strychowy w formie tzw. wolego oczka i dekoracyjne deski nadokienne; nr 10 — parterowa z półpięterkiem — klasycystyczne drzwi wejściowe.Po przejściu około 1,5 km — wieśDUNINOWO, o planie wielodroż:iicy. Pierwsza wiadomość o osadzie pochodzi z r. 1493. Warto obejrzeć tutaj chałupy szkieletowe wypełnione gliną, kryte strzechą, parterowe i piętrowe, z pierwszej połowy XIX wieku. B u-dynek bramny przy zagrodzie nr 12 wybudowano w r. 1790, stodołę wr. 1840 oraz kuźnię w pobliżu dworu w połowie XIX w. (murowana, z podcieniem wspartym na czterech filarach). Godny uwagi jest również w i a-t r a k na południe od wsi) z około XIX w. typu holenderskiego, murowany z ruchomą głowicą. Kościół gotycki z XV w., kilkakrotnie przebudowywany i rozbudowywany, murowany, jednonawowy, z zasklepionym prezbiterium. Zachodnia wieża zwieńczona barokowym hełmem z latarnią. Gotycki dzwon spiżowy, ambona barokowa z końca XVII wieku.Jest tu GRN, Wiejski Dom Kultury, Biblioteka Gromadzka, restauracja, sklepy itp.Z Duninowa wracamy autobusem do Ustki (7 km) lub do Słupska (25 km).SMOŁDZINOSchronisko młodzieżowe PTSM, tel. 421 (szkoła podstawowa), 22 miejsca, czynne od 1 VII do 30 VIII. Restauracja, czynna 9°°—2 200. Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej, tel. 415. Urząd Pocztowo-Telekomunl-kacyjny, tel. 420. Apteka, tel. 401. Ośrodek Zdrowia. Sklepy. Wiejski Dom Kultury.Duża wieś słowińska, położona nad rzeką Łupawą u podnóża wzgórza Rowokół (115 m n.p.m.). Leży 6 km od morza (w linii prostej), 4 km od jeziora Gardno, ma dobre połączenia autobusowe z Klukami (8 km) i Słupskiem (31 kin). Jest miejscowością gromadzką, w r. 1969 liczyła około 900 mieszkańców.Na południowy zachód od Smołdzina ciągnie się zalesione pasmo wzniesień polodowcowych. Są to wzgórza moreny czołowej, wyrastające z płaskiej wysoczyzny morenowej i wyróżniające się dość znaczną stromością stoków. Najwyższym odosobnionym wzniesieniem jest Rowokół.Pierwsza wzmianka w aktach historycznych o wsi Smołdzino (villa Smolsino) pochodzi z r. 1281, kiedy podarowano ją klasztorowi w Białobokach pod Trzebiatowem. W r. 1291 książę pomorski Bogusław IV przekazał wieś jako darò- -wiznę klasztorowi w Oliwie. W latach 1329—1341 Smołdzino należało do zakonu krzyżackiego, od r. 1546 — do Swiętoszów von Tessen. Od r. 1622 ziemia smołdzińska przypadła ostatniej z rodu Gryfitów księżnej Annie Croy d’Archott, która pod koniec swego życia osiadła na stałe w Smołdzinie. Kontynuowała tu zapoczątkowaną przez Barnima X działalność nad uratowaniem rodzimego języka słowińskiego. Z jej inicjatywy w r. 1632 zbudowano we wsi kościół, w którym pracował pod opieką księżnej Anny pastor słowiński Michał Mostnik (1583—1654), zwany z łacińska Pontanus. Dla upamiętnienia fundatorki na skrzydłach ołtarza umieszczono medaliony z portretami ks. Anny i jej 12-letniego syna Ernesta Bogusława. Kościół ten w r. 1823 został rozbudowany, a w r. 1874 do-budowano doń nawę poprzeczną. W stropie znajduje się 49 obrazów z pierwotnego stropu. Jest tu również dzwon gdański z r. 1706 oraz dwa lichtarze z herbem Gryf z r. 1637. Ołtarz i ambona barokowa z XVII wieku.Michał Mostnik — poza pracą duszpasterską — wydawał śpiewniki, katechizmy, mowy pogrzebowe itp., pisane literacką polszczyzną średniowieczną z dialektyzmami regionu słowińskiego. One właśnie w dużej mierze przyczyniły się do przetrwania mowy rodzimej (ostatnie kazanie w smołdzińskim kościele wygłoszone zostało po polsku przez pastora Edelbuttera w r. 1833). Kazania w języku słowińskim zniósł pastor niemiecki Kypke, co wywołało rozruchy trwające od r. 1830 do 1838. Osobom które mówiły po ka-szubsku wkładano do trumny księgi religijne, pisane w zanikającym, coraz słabiej zrozumiałym języku. Pisane przez Mostnika modlitewniki, śpiewniki itp. miały duże znaczenie wśród ludności rodzimej, świadczy o tym fakt, że doczekały się trzech wydań: w r. 1643 przez Mostnika, w r. 1758 — przez pastora smołdzińskiego Engelanda i w r. 1828 (dla celów naukowych) przez pastora gdańskiego Mrongowiusa, znanego polskiego patriotę.We wsi warto zahaczyć: późnoklasycystyczny dwór z pierwszej połowy XIX w., podworskie budynki gospodarcze z około r. 1800, budynek dworski (dzisiejsza poczta) z około 1800, przebudowany, murowany, parcerowy, klasycystyczny, ze stylowymi drzwiami wejściowymi oraz parterową c h a ł u p ę-d w o j a k, szkieletową, wypełnioną gliną.W pobliżu Smołdzina (500 m za cmentarzem) znajduje się grodzisko słowiańskie typu pierścieniowate-go — z dobrze zachowanymi wałami i rowami. Końcową fazę istnienia grodu przypisuje się na koniec XII wieku.WYCIECZKA NA ROWOKÓŁNa szczyt Rowokołu prowadzi leśna droga biegnąca wschodnim zboczem wzgórza (szlak oznakowany). Wzgórze ma około 4 km długości i ponad 1 km szerokości. W kie-runku południowo-zachodnim opada dość łagodnie, a na około 250 m przed wsią Ogońsko kończy się stromym zboczem, schodząc z 50 m n.p.m. do około 22 m n.p.m. Wschodnia i północno-wschodnia część wzgórza opadają stromymi zboczami ku dolinie rzeki Łupawy, która otacza je łukiem, płynąc zaledwie na wysokości 6 m n.p.m.W okresie kultu pogańskiego Rowokół był świętą górą Pomorzan. Po zaprowadzeniu chrześcijaństwa w miejsce kultu pogańskiego zbudowana została kaplica pod wezwaniem patrona rybaków, marynarzy, i korsarzy — św. Mikołaja. Kaplica w okresie reformacji (około r. 1530) została rozebrana. Na szczycie była też „latarnia morska”; rozpalano tu ognie, które wskazywały żeglarzom drogę do portu. Dziedzic Smołdzina książę Bogusław Ernest von Croy, chcąc usprawnić sygnalizację, przekazał w swym testamencie (około r. 1680) pokaźną kwotę na budowę wieży z latarnią. Wola zmarłego z nieznanych dotąd przyczyn nie została wykonana.Całe wzgórze porośnięte jest lasem sosnowym. Na szczycie wzgórza stoi obecnie wieża triangulacyjna, w miejscu dawnej kaplicy. Z wieży roztacza się malowniczy widok na jeziora Gardno i Łebsko, morze oraz na obszary wydmowe. Rowokół osnuty jest licznymi legendami i podaniami ludowymi. Oto niektóre z nich:O zaklętej księżniczce. Na miejscu dawnego grodu stał piękny zamek, w którym mieszkała księżniczka. Księżniczka i jej zamek mocą zaklęcia zmieniły się w kolistą górę otoczoną rowem, nazwaną dzięki temu Rowokołcm. Każdego wieczora księżniczka jeździ czarną karocą w kierunku morza i wypatruje wędrowca, który do dziś nie powrócił. Spotkanych ludzi prosi, aby wybawili ją z uciążliwej klątwy, podając zadanie jakie należy przy tym wykonać. Jak dotąd nie spotkała śmiałka, który by podjął się tego „nieczystego” zadania…O dzwonie z Rowokół u. W zamierzchłych czasach na wzgórzu stała drewniana kaplica. Przy burzeniu Jej przez nieuwagę stoczył się do okalającej wzgórze Łupawy dzwon i zatonął w miejscu, w którym topiono dawniej ludzi ofiarowywanych pogańskim bożkom. Od tego czasu o północy słychać smutny dźwięk dzwonu…O skarbie na Rowokole. W odległych czasach porośnięta dziś lasem szeroka kotlina na wschodnim zboczu wzgórza była siedliskiem groźnych i niezwyciężonych zbójców. Rabując okoliczne wsie i przejeżdżających kupców zgromadzili wielkie skarby, które ukryli na dnie kotliny pod ogromnym głazem. Skarby te będzie można osiągnąć jedynie wówczas, gdy usunięty zostanie żelazny grot, tworzący łącznie z głazem skomplikowany mechanizm. Nieostrożnym śmiałkom chcącym się wzbogacić grozi śmierć.Inna opowieść głosi jakoby skarbów strzegł sam Lucyper. W każdą niedzielę podczas nabożeństwa uprawia on na szczycie Rowokołu swe diabelskie tańce, bardzo się przy tym pocąc. Wówczas wierzchołek góry pokryty jest parą, powstałą z potów szatana…Rowokół poza najwyższym wzniesieniem (115 m n.p.m.) ma cztery inne wyniesienia (52, 61, 41 i 51 m n.p.m.), przez które przebiegają śródleśne ścieżki. Można więc zejść drogą leśną (północno-zachodnim zboczem), dochodząc do drogi Gardna Wielka-Smołdzino, którą idziemy około 800 m do punktu rozpoczęcia wycieczki.
